Voor me staat een leerling die, na een lange periode van niet tot nauwelijks lezen, een boek heeft gevonden. Een boek waar hij warm van wordt, een boek dat hem meeneemt naar een andere tijd, een boek dat hem raakt. Met laaghangende schouders draait hij zich om, mompelt nog een “Dussss…” en treuzelt vervolgens langs de rekken.

Stoffige exemplaren vervangen

Vorige week ben ik begonnen met het saneren van de collectie op een middelbare school. De stoffige, oude exemplaren hebben het pand verlaten en worden beetje bij beetje vervangen door nieuwe, blinkende, heerlijk geurende kinder-, jeugd- en jongerenboeken. Nieuwe literatuur waarin de wereld van deze generatie is verwoord, gevuld met de taal van de jongeren van nu.

Ik neem het boek van de tafel en loop naar de boekenkast. Hij volgt mijn hand. Ik zie zijn worsteling, ik zie hém. Hij doet zijn best om vast te houden aan een ongeïnteresseerde houding, maar het is een rol die hij, in deze rijke en uitnodigende omgeving, maar moeilijk vol kan houden. Zijn handen bewegen onrustig in zijn broekzakken, alsof ze het liefst zijn broekzakken willen verlaten.

Overlevingsstrategie

Ik heb hem vaker gezien, zijn attitude viel me eerder op omdat deze niet strookte met de nieuwsgierige blik in zijn ogen. Een opstelling die hij dacht te moeten aannemen, een soort overlevingsstrategie. Want de bibliotheek bezoeken is uiteraard een ‘no go’, zo zeggen ook zijn vrienden.

Maar toch, zodra de bel klinkt om de pauze aan te kondigen en zijn vrienden buiten met andere dingen bezig zijn, gaat hij zogenaamd even naar het toilet. Laat dat toevallig in de buurt van de schoolbibliotheek zijn. Het is dan net zo makkelijk om even naar binnen te wippen. Niet omdat hij wil, maar omdat hij moet. Want ja, lezen is in opdracht van docenten.

Opgedrongen gedachten

Hij intrigeert me. Misschien omdat hij de belichaming is van zoveel jongeren. Jongeren die niet weten wat ze missen, die overruled worden door opgedrongen gedachten waardoor ze denken te moeten voldoen aan onuitgesproken verwachtingen. Een hele klus voor deze doelgroep, een heuse dagtaak.

Is het dan ook niet aan ons om hen te helpen? Om actief onze verantwoordelijkheid te nemen en deze jongeren te begeleiden? Wij kunnen hen de schoonheid van de literatuur laten (her)ontdekken, wij kunnen hen motiveren boeken open te slaan, te genieten van de eindeloze magische impact van het geschreven woord. Wij kunnen hen grenzeloze mogelijkheden laten ervaren door hen te zien en in hen te geloven.

TBR-stapeltje

Hij slentert verder en ziet de Graphic Novels, de Sportromans. Hij ziet de uitdagende boeken met talloze informatieve onderwerpen. En dan blijft zijn oog hangen op een rijtje boeken van ‘Alan Gratz’ en ‘Jason Reynolds’. En laten dat nou net díe schrijvers zijn die ervoor zorgen dat hij wél wil lezen. Beiden Amerikaanse schrijvers die erin geslaagd zijn de jongeren aan te spreken in hun eigen taal, hen serieus nemen door onderwerpen uit hun belevingswereld, vanuit hun perspectief te verwoorden.

Een kort moment lijkt zijn lichaam te bevriezen, gevolgd door een haast onhoorbare zucht. Maar met die zucht, ontsnapt de spanning en zijn handen uit zijn zakken. Zijn houding verzacht, hij ontspant terwijl hij de boeken uit de kast haalt, de achterkant leest, de kaft bekijkt. Zijn handen raken de ruggen aan, hij neemt weer een boek uit de kast en nog een. Bekijkt ze, legt ze neer. Loopt verder. Er ontstaat een TBR-stapeltje. Vanzelf.

De smelting

Hij smelt. Hij laat los wat hij denkt dat anderen denken, hij laat zijn rol los en durft toe te geven aan zijn natuurlijke nieuwsgierigheid. De verleiding is te groot, de smelting kon niet uitblijven. Hij is zichzelf.

Het is verder rustig in de bibliotheek en ik besluit naar hem toe te lopen. Een stapeltje nieuw ingewerkte boeken in mijn hand die ik nét iets te hard op een tafel naast de boekenkasten leg. Verschrikt kijkt hij op en dan zie ik het. Zijn ogen stralen, de ongeïnteresseerdheid is verdwenen en heeft plaats gemaakt voor een gretige, gezonde nieuwsgierigheid. Een heldere, open blik. Er is weer plaats voor de magie van onmetelijke, literaire juweeltjes.

Niet veel later loopt hij met een stapeltje boeken naar buiten. “Dusseh… dankuwel hè…” en met rechte rug en geheven hoofd loopt hij zijn vrienden tegemoet en hoor ik hem haast trots zeggen dat hij geen bezoekje aan het toilet heeft gemaakt.

Door: Nationale Onderwijsgids / Judith Knapp-Brouns