Het gaat al geruime tijd niet goed met de resultaten van onze leerlingen op taal- en rekengebied. Er is reeds jarenlang een dalende lijn te zien in de PISA-rankings (grootschalig internationaal vergelijkend onderzoek), die elke drie jaar een afspiegeling zijn van het mondiale taal- en rekennniveau van leerlingen. De meest recente onderzoeken stammen uit 2015. Toen scoorden de Nederlandse leerlingen van vijftien jaar een zesde plek op het gebied van wiskunde en een vijftiende plek voor taal op de lijst van alle 71 deelnemende landen. En ook al lijken deze noteringen niet slecht, de uitslagen kunnen niet verhullen dat op beide gebieden het niveau een pas op de plaats heeft moeten maken ten opzichte van eerdere onderzoeken.
Na alle beslommeringen rondom het taal- en rekenniveau van de Nederlandse leerlingen, kwam daar onlangs een nieuw ontdekte beperking bij. Het is namelijk slecht gesteld met het tekenniveau van leerlingen uit groep acht. Uit een onderzoek van de Onderwijsinspectie blijkt dat de leerlingen van de deelnemende 150 scholen, ‘minder gedetailleerd en meer schematischer tekenen’ dan hun leeftijdsgenootjes in 1996. Deskundigen zeggen echter dat dit niet vreemd is, omdat kinderen nu eenmaal in een andere tijd opgroeien en daardoor niet slechter maar anders zijn gaan tekenen.
De negatieve insteek van alweer een onderzoek dat aantoont hoe slecht(er) alles in het onderwijs gaat ten opzichte van eerdere tijden, probeer ik als docent beeldende vorming echter te zien als een aanwinst. Want waar rekenen en taal als basisvakken steeds steviger verankerd liggen, is tekenen en kunsteducatie in het algemeen vaak letterlijk een sluitpost in het basisonderwijs. Dit heeft meerdere oorzaken, die min of meer met elkaar samenhangen.
Ten eerste draait het vaak om een bezuinigingsmaatregel in de aanschaf van materialen en worden op basisscholen nog maar zelden externe tekenleraren aangesteld. Daarnaast wordt tekenen ook geregeld ingezet als ‘opvangmiddel’, wanneer een leerling bijvoorbeeld eerder klaar is met zijn werk of wordt er alleen een tekening gemaakt bij aanstaande feestelijkheden, zoals vader- en moederdag of Kerstmis. In het ergste geval tekenen kinderen nooit of hoogstzelden op de basisschool, waardoor een enorme achterstand kan ontstaan in de fijne motoriek, kennis van materialen en de algemene creatieve ontwikkeling. Ook speelt de huidige ‘beeldschermentechnologie’ wellicht een rol, waardoor kinderen vanuit zichzelf, op school en thuis minder geneigd zijn om te gaan tekenen en er wellicht sneller naar een iPad zal worden gegrepen dan naar een tekenvel. Tevens wordt er tegenwoordig ook nog eens veel tijd en aandacht gevraagd voor diverse andere thematieken die de maatschappij bezighouden waarop het onderwijs dient te participeren.
Dat er dus, naast de beslommeringen rondom het taal- en rekenonderwijs, nu ook aandacht is voor ‘de kindertekening’, is een prima aanleiding om het debat hierover aan te gaan en wellicht met het oog op de (onderwijs)toekomst te investeren op dit gebied. Want creativiteitsontwikkeling is, naast de onderschatte basis van alle andere vakken, een verrijking voor een onontdekte wereld die gestuurd kan worden door eigen fantasie. Mits er voldoende stimulatie, motivatie, tijd en geld aanwezig zijn. Een nieuw kabinet kan hier wellicht mede een vooraanstaande rol in spelen en ervoor gaan zorgen dat elk kind op zijn minst de mogelijkheden krijgt om, naast de taal- en rekenvaardigheden, de tekenvaardigheden te mogen ontdekken en te optimaliseren. Ik teken hier in elk geval voor.
Pascal Cuijpers is docent Beeldende Vorming en faalangstreductietrainer op een middelbare school. Hij schrijft daarnaast columns en opiniestukken over het onderwijs, die regelmatig in diverse landelijke dagbladen, (onderwijs)magazines en hier op de Nationale Onderwijsgids worden gepubliceerd. Vorig jaar verscheen zijn onderwijsbundel 'Leraren hebben meer vakantie dan mensen die werken', die inmiddels toe is aan een vierde druk en op plaatst 3 in de top 10 bestverkochte onderwijsboeken 2016 prijkt. In de nazomer van dit jaar zal zijn tweede columnbundel verschijnen met als titel 'Leraren zijn net echte mensen.' Hou onze website in de gaten voor meer informatie!
© Nationale Onderwijsgids / Pascal Cuijpers
