Zo’n 70 procent van de studenten op het hbo en de universiteit had voor de coronacrisis een bijbaan, volgens onderzoek van het Nibud. Gemiddeld verdienden ze 409 euro per maand. “De meeste studenten werkten in de horeca, evenementensector of huiswerkbegeleiding”, licht Alex Tess toe. Juist deze sectoren zijn hard geraakt door de coronacrisis. “De huidige financiële situatie van veel studenten is zorgwekkend. Doordat hun inkomsten wegvielen, wisten ze soms niet meer hoe ze hun huur moeten ophoesten.”

 

Veel jongeren hebben een tijdelijk contract of werken bij een uitzendbureau. “Zij worden er als eerste uitgegooid, als een bedrijf het financieel moeilijk heeft”, weet Alex Tess. Studenten hebben over het algemeen een slechte arbeidsmarktpositie. Om in aanmerking te komen voor een werkloosheidsuitkering, moet je langere tijd hebben gewerkt. Ook op de bijstand hebben ze geen recht. Het gevolg: studenten vallen tussen wal en schip.  

 

Daarom trokken de LSVb en FNV Young & United aan de bel. Ze begonnen het coronameldpunt nietmijnschuld.nl/corona. “De campagne #nietmijnschuld loopt al sinds november”, legt Alex Tess uit. “Daarmee vroegen we aandacht voor de afschaffing van het leenstelsel.” 

 

Enkele dagen na de eerste coronamaatregelen verschoven de lange termijnproblemen rond het leenstelsel naar acute financiële vragen. ‘Ik ben ontslagen, hoe ga ik rondkomen?’ Of: ‘Ik stond ingeroosterd en mijn werkgever haalt mij van het rooster. Mag dat zomaar?’ In de eerste twee maanden kwamen ruim 2.500 meldingen binnen. 

 

Alex Tess: “Veel studenten kennen hun rechten niet. Als oproepkracht heb je recht op het gemiddelde aantal uren dat je de afgelopen drie maanden hebt gewerkt. Dat is het ‘rechtsvermoeden arbeidsomgang’. Je kunt je werkgever er dus op aanspreken dat hij of zij je loon moet doorbetalen.” Bovendien kan een werkgever de NOW-regeling ook aanvragen voor flexibele arbeidscontracten. Dan vergoedt de overheid tot 90 procent van de loonkosten.

 

“We hebben studenten geholpen juridische stappen te zetten”, vertelt Alex Tess. “Maar in de praktijk zijn veel studenten gewoon ontslagen.” Gemiddeld verloren studenten die zich meldden zo’n 530 euro per maand aan inkomen. 

 

“Iedereen gaat er anders mee om”, weet de LSVb-voorzitter uit verhalen. “De ene student zegt zijn kamer op en gaat weer bij zijn ouders wonen. De andere student draait ieder dubbeltje om.” Alternatieve manieren om inkomsten te vergaren ziet Alex Tess weinig. “Sommige studenten kijken wel in andere sectoren en doen bijvoorbeeld seizoenswerk. Maar zo veel werk is daar ook weer niet.”

 

Waar in Nederland de studenten wonen, maakt volgens de studentenvakbonden niet zoveel uit. Wel speelt de achtergrond van een student een rol. “De kloof wordt groter. Niet alle studenten kunnen gemakkelijk thuis studeren en terugvallen op het vangnet van hun ouders.”

 

In Parijs werden op het hoogtepunt van de coronacrisis voedselpakketten uitgedeeld aan studenten. In Nederland heeft onderwijsminister Ingrid Van Engelshoven gezegd dat studenten extra bij mogen lenen. “Dat is geen oplossing”, vindt Alex Tess. “Die lening komt bovenop de schuld die veel studenten al hebben. Dat zorgt voor nog meer stress.”

 

Begin juni kwam het kabinet met nog een steunregeling voor ontslagen flexwerkers, onder wie zich veel studenten bevinden. Vanaf 22 juni kunnen zij de TOFA-regeling aanvragen. Op voorwaarde dat ze in februari 2020 minimaal 400 euro aan inkomen ontvingen. En dat hun loon in april 2020 minstens 50 procent lager was dan in februari 2020. De tegemoetkoming bedraagt 550 procent per maand, over de maanden maart, april en mei. “Die steun komt erg laat”, stelt Alex Tess. “En heeft nog veel nadelen.” 

 

Wel is ze blij dat het minimale inkomensverlies verlaagd is naar 400 euro. In eerste instantie zouden flexwerkers pas recht hebben op de TOFA-regeling als ze in februari meer dan 600 euro verdienden. De studentenvakbonden hebben flink gelobbyd om dat bedrag te verlagen. 

 

De regeling blijft een kwestie van pleisters plakken, vinden de vakbonden. “Wat als je in februari net op vakantie was?”, noemt Alex Tess. “Of druk was met studeren voor tentamens?” Veel studenten vallen buiten de boot, verwacht ze. “Bijvoorbeeld huiswerkbegeleiders. Zij werken vaak in schijnzelfstandigheidsconstructies en worden dus als zzp’ers behandeld. Ze hebben geen recht op deze regeling.”

 

Ze noemt de oplossing een “lapmiddel voor de korte termijn”. “Veel studenten lopen door de coronacrisis studievertraging op. Dat kost geld. Schulden lopen op. Daarnaast is de toekomst onzekerder geworden. Huidige studenten studeren middenin een financiële crisis af. Er zijn amper vacatures. En als je solliciteert, gaat de voorkeur uit naar iemand met vijf jaar werkervaring. Zie dan maar eens werk te vinden als starter.” 

 

Zo’n 54.000 studenten lopen een studieachterstand op door corona. Dat heeft het ISO laten onderzoeken door ResearchNed. “Onderwijs op afstand is een struikelblok”, vertelt Dahran Coban, sinds kort voorzitter van de landelijke studentenorganisatie. “Een deel van de opleidingen, vooral op hogescholen, is daar door de praktische invulling niet geschikt voor. Lessen gaan niet door, studiefaciliteiten zijn dicht en laboratorium- en practicumonderwijs is moeilijk te organiseren. Daarnaast vallen stages en coschappen weg.” Van verpleegkundestudenten tot docenten in de dop: het probleem is wijdverspreid. 

 

Studievertraging heeft grote financiële gevolgen, volgens Dahran. “Een maand studievertraging kost een uitwonende student al snel duizend euro extra.” De belangrijkste oplossing? Weer fysiek onderwijs aanbieden. “Veel onderwijsinstellingen zijn daarmee bezig. Langzaamaan mogen ze weer gedeeltelijk open. Maar de overheid zou meer ruimte moeten bieden, ook als het gaat om het ov. Studenten mogen wel weer het terras op, maar niet naar college. Dat is toch gek?”

 

Dahran en Alex Tess zouden graag zien dat de overheid studenten compenseert die vertraging oplopen. En dan niet alleen de laatstejaarsstudenten, zoals nu het geval is. Studenten die tussen 1 september 2020 en 31 januari 2021 afstuderen krijgen drie maanden collegegeld terug: €535 per student. 

 

“Heel fijn natuurlijk”, vindt Alex Tess. “Maar dat lost het probleem niet op. Een half jaar extra studeren kost je ook een half jaar extra levensonderhoud.” Ook Dahran is blij met de regeling, maar kritisch. “Van studenten die later dan 31 januari 2021 afstuderen, wordt verwacht dat ze hun achterstand inlopen. Maar wat als ze na de zomer nog steeds beperkt fysiek onderwijs krijgen?”

 

Het ISO heeft ook een meldpunt opgezet, om de problemen rondom corona in kaart te brengen. Er zijn  honderden reacties binnengekomen. Studenten die in september zouden beginnen aan een studie, vragen zich bijvoorbeeld af hoe dat onderwijs eruit gaat zien. Dahran: “Instellingen doen hun best regelmatig updates te geven. Maar het blijft lastig zekerheid te bieden in zo’n onzekere tijd.” 

 

Zowel Alex Tess als Dahran vrezen dat er nog een lange weg te gaan is, voordat de financiële situatie van veel studenten weer stabiel is. Een oplossing die Alex Tess ziet: het kwijtschelden van de extra schulden die studenten oplopen door de coronacrisis. Daarover gaat de LSVb nog in gesprek met de minister. Daarnaast pleit Alex Tess ervoor dat het loon van iedere flexwerker voor 100 procent doorbetaald wordt. “Voor weinig flexwerkers dekt die 550 euro alle vaste lasten.”

 

Inmiddels is de horeca weer gedeeltelijk open. Krijgen studenten hun bijbaantjes nu terug? “In sommige gevallen”, antwoordt Alex Tess. “Maar ondernemers proberen hun rooster eerst te vullen met de vaste contracten. Daarna komen flexwerkers pas.” Ze maakt zich zorgen om de zomer. “Veel studenten werken normaal gesproken op festivals en in de horeca om het collegegeld voor het komende jaar bij elkaar te sparen.”

 

Er is nog veel werk aan de winkel. Dahran hoeft het komende jaar niet stil te zitten als nieuwe voorzitter van het ISO. Alex Tess draagt het voorzittersstokje over. Wat zij gaat doen? “Ik ga mijn tweejarige onderzoeksmaster cultural analysis afmaken. Stiekem vind ik het wel fijn dat ik nog een jaartje kan wachten voordat ik de arbeidsmarkt op moet. Hopelijk trekt hij nog aan.”