Sinds begin jaren negentig beloont de overheid excellente onderzoekers met subsidies en premies. Dit beleid richt zich vooral op individuele wetenschappers die grensverleggend fundamenteel onderzoek doen. Inmiddels gaat een groot deel van het totale budget waarmee de NWO en de EU onderzoek financieren naar excellent onderzoek. De Vernieuwingsimpuls, Europese beurzen en andere subsidies hebben zo een steeds meer sturende werking op de wetenschap. Dit blijkt uit een analyse die het Rathenau Instituut vandaag publiceert.
Het budget voor excellent onderzoek is ruimschoots verdubbeld van 160 miljoen euro in 2006 tot ruim 370 miljoen euro in 2016. Dit geld gaat naar een kleine groep onderzoekers aan universiteiten, academisch medische centra en andere instituten. Op enig moment heeft circa 5 procent van alle onderzoekers in Nederland een excellentiesubsidie. Hiermee is 40 procent van de publieke onderzoeksinkomsten van universiteiten en academisch medische centra die in competitie is verworven via de EU en NWO gemoeid. Onderzoekers aan algemene universiteiten ontvangen relatief de meeste excellentiesubsidies.
De analyse laat zien dat de oorspronkelijke doelstellingen van het excellentiebeleid worden gerealiseerd. Een relatief kleine groep onderzoekers krijgt door concentratie van middelen de mogelijkheid om grensverleggend onderzoek te doen. De concentratie zet zich verder door, doordat beurzen steeds vaker gaan naar eerdere prijswinnaars. Melanie Peters, directeur van het Rathenau Instituut: “Excellentiefinanciering als beleidsinstrument heeft zeker gewerkt. Maar we zien nu de druk toenemen op een grote groep onderzoekers om subsidies aan te vragen. Het is de vraag hoe we ook de andere doelen van het wetenschapsbeleid kunnen realiseren, zoals versterking van het onderwijs en impact van de wetenschap. Onze analyse levert hiervoor de feitelijke basis”.
Het Rathenau instituut stimuleert de publieke en politieke meningsvorming over de maatschappelijke aspecten van wetenschap en technologie. Het instituut doet onderzoek en organiseert het debat over wetenschap, innovatie en nieuwe technologieën.
Door: Redactie Nationale Onderwijsgids
