Naar deze vragen heeft Nienke Verstegen, onderzoeker bij De Forensische Zorgspecialisten, onderzoek gedaan in de van de Van der Hoeven Kliniek in Utrecht en Amersfoort. Voor haar onderzoek analyseerde ze duizenden agressie-incidenten en interviewde zij 9 tbs-patiënten en 25 medewerkers.

Op 6 juli 2023 promoveert zij aan de Maastricht University met haar proefschrift ‘Hurt people hurt people. Characteristics and impact of inpatient aggression in forensic mental health care’ onder begeleiding van prof. dr. Didden (Radboud Universiteit) en prof. dr. Vogel, bijzonder hoogleraar Forensische Zorg aan de Faculty of Psychology and Neuroscience.

Aard en omvang van agressie incidenten

De resultaten van het onderzoek laten zien dat zowel verbale als fysieke agressie vaak voorkomen. Hierin liggen daderschap en slachtofferschap dichtbij elkaar. Het ene moment is een patiënt dader, omdat degene een klap uitdeelt, maar het volgende moment slachtoffer, omdat de ander een klap teruggeeft. Daarnaast blijkt uit het onderzoek dat sommige vormen van agressie soms onopgemerkt blijven, maar wel degelijk impact hebben, zoals de zogenaamde ‘micro-agressie’. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om een subtiele maar beledigende opmerking of een grapje dat eigenlijk geen grapje is. Verder blijkt dat vooral patiënten die zichzelf beschadigen vaker fysieke agressie naar anderen vertonen, zoals aan haren trekken, slaan en schoppen. Hierbij valt op dat zelfbeschadiging vooral voorkomt onder vrouwelijke patiënten. Ook zijn zij, vergeleken met mannelijke patiënten, vaker geneigd anderen gewelddadig te bejegenen.

Impact van agressief gedrag

Medewerkers en patiënten rapporteren grotendeels dezelfde gevolgen na blootstelling aan agressie. Ze ervaren onder andere angst en boosheid en hebben het gevoel dat ze altijd op scherp moeten staan. Beide groepen lopen het risico om getraumatiseerd te raken. Tegelijkertijd worstelen medewerkers soms met de plek die agressie inneemt in hun werk. Hoort het er gewoon bij en moeten ze er ‘dus’ tegen kunnen? Of moeten ze eerder aan de bel trekken en om hulp vragen?

Aanbevelingen

Het onderzoek laat zien dat de kans op (her)traumatisering in de forensische psychiatrie aanwezig is. Dat geldt voor zowel medewerkers als patiënten. Het is daarom van belang dat zorginstellingen zich meer bewust worden van het risico op trauma en speciale richtlijnen ontwikkelen om (her)traumatisering zoveel mogelijk te voorkomen en te beperken. Hierbij zou een training naar herkenning van micro-agressie een goede bijdrage leveren. Ook zouden zorginstellingen meer onderzoek moeten doen naar middelen die op persoonlijk-, team- en organisatieniveau kunnen worden ingezet om met agressie om te gaan om zo de veiligheid binnen de instellingen te waarborgen.