LEIDEN - Positieve gevoelens helpen ons nare situaties het hoofd te bieden, maar ze komen niet altijd van pas. In gevaarlijke situaties zijn mensen in een negatieve emotionele toestand mogelijk beter in staat om alert te reageren. Tot die conclusie komt NWO-onderzoeker Henk van Steenbergen in het proefschrift dat hij 17 januari verdedigt aan de Universiteit Leiden.
Cognitief neurowetenschapper Van Steenbergen onderzocht of emoties ons helpen of juist in de weg staan in situaties die vragen om mentale inspanning, bijvoorbeeld tijdens een gevaarlijke verkeerssituatie. ‘Op dergelijke moeilijke momenten moeten we onze aandacht richten op de informatie die ertoe doet. Irrelevante informatie moeten we dan juist onderdrukken. We noemen dat "cognitieve controle". Ik heb met psychologische experimenten onderzocht hoe gevoelens deze cognitieve controle beïnvloeden', legt Van Steenbergen uit.
Van Steenbergen liet proefpersonen testen doen op de computer en mat daarbij hun reactiesnelheid, maar pas nadat hij met muziek of plaatjes een emotie had opgeroepen bij de proefpersonen. Met hersenscans legde hij vast wat er in het brein gebeurde tijdens het uitvoeren van de taken. Hij komt tot de conclusie dat het hersengebied dat ons waarschuwingssignalen geeft, minder actief wordt bij mensen in een positieve emotionele toestand.
Van Steenbergen: "Positieve emoties remmen de activiteit van deze alarmgebieden in het brein. Mensen in een vrolijke stemming reageerden daardoor minder alert in de testen dan mensen in een negatieve emotionele toestand. Hun cognitieve controle is dus verminderd." Dat kan volgens de onderzoeker betekenen dat iemand die uitermate opgewekt achter het stuur zit minder snel op de rem trapt wanneer dat plotseling nodig is dan iemand die met het verkeerde been uit bed is gestapt.
Verliefd
Ook verliefde mensen konden zich minder goed concentreren op de lastige laboratoriumtaak die ze te verwerken kregen. Van Steenbergen: "Waarschijnlijk gebruiken zij hun cognitieve capaciteit vooral om aan hun geliefde te denken, in plaats van aan de taak die zij moeten uitvoeren. Mensen met vlinders in hun buik reageren dus waarschijnlijk ook minder alert op acute moeilijke situaties."
In sommige stromingen in de psychologie wordt veel belang gehecht aan een positieve stemming. Wie leert om prettige gevoelens de ruimte te geven, kan de wereld aan, lijkt het adagium. "Mijn onderzoek ondersteunt deze opvatting slechts gedeeltelijk", zegt van Steenbergen. "Inderdaad helpen positieve emoties om stress en spanning tegen te gaan. Maar in een moeilijke situatie is dat lang niet altijd handig."
Het onderzoek van Van Steenbergen werd gefinancierd door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Van delen van zijn onderzoek verschenen publicaties in het gerenommeerde wetenschappelijk tijdschrift Psychological Science.
© Nationale Onderwijsgids
