Schoolteams die een hecht sociaal netwerk vormen, dragen indirect bij aan betere prestaties van hun leerlingen. Dat is een breed gedragen veronderstelling, maar wetenschappelijk nog nauwelijks onderbouwd. Onderwijskundige Nienke Moolenaar maakte de betekenis van (goede) sociale relaties tussen leerkrachten tot onderwerp van haar proefschrift, waar ze 1 juni 2010 aan de Universiteit van Amsterdam op is gepromoveerd.
De grondgedachte van het proefschrift is dat sociale netwerken toegang bieden tot bronnen die gebruikt kunnen worden om individuele en gezamenlijke doelen te bereiken. Anders gezegd, wat de betekenis is van sociaal kapitaal: 'Het gaat niet om wie je bent, maar wie je kent', haalt de promovendus een gezegde aan.
Als voorbeeld geeft ze de vriend die je helpt bij het invullen van een belastingformulier of de collega die je even snel uit de brand haalt. In een sociaal netwerk is het mogelijk om voortdurend informatie, kennis en expertise uit te wisselen.
"Sociaal kapitaal is een vorm van een vermogen dat belangrijke deuren kan openen in het onderwijs. Denk hierbij aan het sociaal kapitaal van leerlingen en ouders. Maar ook het sociaal kapitaal van schoolteams zou kunnen bijdragen aan een sterke schoolgemeenschap en goede leerprestaties", aldus Moolenaar.
De promovendus deed haar onderzoek onder andere op 53 basisscholen in het zuiden van het land, waar ze leerkrachten en schoolleiders een uitgebreide vragenlijst voorlegde. Ook deed ze, om de uitkomsten te kunnen vergelijken, onderzoek op 5 scholen in de Verenigde Staten.
Uit de onderzoeksresultaten kwam onder meer naar voren dat er geen directe maar wel een indirecte invloed is van een sociale netwerkstructuur van schoolteams op de prestaties van leerlingen. "Hoe hechter het sociale netwerk van een schoolteam is, hoe meer vertrouwen de leerkrachten hebben in de kracht van hun team om gezamenlijk de leerlingen te motiveren en te beïnvloeden. Dit 'collectief' zelfvertrouwen hangt vervolgens weer samen met de leerprestaties van leerlingen".
Uit de uitkomsten van het onderzoek blijkt ook dat sterke sociale relaties tussen leerkrachten onderling belangrijk zijn voor een innovatief klimaat in scholen.
