Onder leiding van Sietske Waslander en Edith Hooge van TIAS School for Business and Society is een groot onderzoek verricht naar sturing in het onderwijs op stelselniveau, in het voortgezet onderwijs en in het middelbaar beroepsonderwijs. Ook hebben de onderzoekers gekeken naar sturing in andere landen. De resultaten van alle deelprojecten zijn samengebracht in een beknopt en toegankelijk essay.

Op basis van het TIAS--onderzoek naar sturingsdynamiek in het Nederlandse onderwijs, laat Hooge zien hoe netwerksturing door de overheid en in het bestuurlijk middenveld leidt tot sturingsoverload voor schoolbesturen en scholen. Autonomie en professionele ruimte voor scholen en leraren blijkt een kwestie van een duidelijke eigen koers, voldoende organisatiecapaciteit, en strategieën voor het omgaan met bestuurlijke drukte.

Edith Hooge pleit ervoor dat bestuurders zich actiever in het educatieve veld gaan opstellen. In mijn woorden opereren ze idealiter als grensgangers, als makelaars tussen wat ik noem de beleidsintelligentie van de overheid en de frontlijnintelligentie van ouders, leerlingen en leraren. Op basis van de resultaten uit eigen onderzoek - zie verder in deze blog - wil ik het betoog van Edith Hooge graag ondersteunen. Daarbij pleit ik er dan wel graag voor dat deze bestuurders zich regelmatig laten vergezellen of zelfs aflossen door talentvolle spelers uit hun eigen veld. Want 'usual suspects' zorgen ervoor dat netwerken verstarren en aan betekenis verliezen.

Zelf heb ik de kracht gezien die er in lerende netwerken in het onderwijs kan zitten. Als lector academische basisschool ondersteunde en onderzocht ik van 2009 tot en met 2011 in de praktijk de ontwikkeling van een lerend netwerk van leraren in opleiding, leraren, lerarenopleiders, schoolleiders en bestuurders. Vanuit de kenniskring bouwden we aan een netwerk van onderzoeksgroepen in basisscholen. In de kenniskring reflecteerden we op wat er goed ging en wat er beter kon en ondernamen we acties om die gewenste verbeteringen in gang te zetten. En vier keer per jaar organiseerden we een mini-conferenties met leraren, lerarenopleiders, schoolleiders bij elkaar om de ontwikkelingen in de scholen en in het netwerk te bespreken. Daarna ging ieders weer zijns weegs om op zijn of haar niveau weer de goede dingen te doen. De studenten presenteerden één keer per jaar de resultaten van hun onderzoeken met de basisscholen.

 

Achteraf kijk ik met trots terug op die ontwikkeling, al hadden we wel véél méér samen met de studenten kunnen doen. In 2016 publiceerden Sanne Akkerman, hoogleraar onderwijswetenschappen, en ik het onderzoek dat we deden naar de ontwikkeling in het netwerk van academische basisscholen in een van de toonaangevende onderwijsbladen in de wereld, The Journal of the Learning sciences.

 

In dat artikel laten we zien hoe we in ons onderzoek het leervermogen dat in educatieve netwerken schuilt blootlegden. We tonen hoe je het leren in netwerken kunt stimuleren. Bijvoorbeeld hoe zowel de schoolorganisatie, het netwerk en de individuele onderwijsprofessional daarvan kan profiteren. Maar ook welke valkuilen er zijn. In ons onderzoek zagen we bijvoorbeeld dat actieve netwerkers oftewel grensgangers,  belangrijke motoren zijn in educatieve netwerken, maar tegelijkertijd dat ook dat zij de ontwikkeling van het netwerk kunnen ophouden. Interesse? Het artikel kunt u hier downloaden.