Landelijk bleek dat een groot aantal mbo-studenten de toelatingstoetsen voor de vakken geschiedenis, aardrijkskunde en natuur & techniek niet haalden. ‘Dat ging ten koste van het aantal inschrijvingen op de pabo,’ zegt Simone Eulink, docent en BPV-coördinator aan het Astrum College. ‘Studenten maakten daarom soms de keuze voor een andere hbo-opleiding, om de toets te ontlopen. En dat terwijl we juist op zoek zijn naar meer leerkrachten!’

Doorstroom

Twee jaar geleden werd daarom een plan bedacht om het keuzedeel voorbereiding pabo te hervormen. Het landelijke project ‘Doorstroom mbo-pabo’ was niet bedoeld om de inhoud van het keuzedeel te veranderen. De inhoudelijke leerdoelen bleven overeind. Wat veranderde was de manier waarop de studenten eraan werkten. ‘Met een ontwikkelingsgericht portfolio laten we studenten de benodigde kennis op hun eigen manier verzamelen,’ licht Malou toe.

Kwaliteitseisen

‘Op die manier kunnen de studenten zelf aantonen dat ze naar de pabo kunnen,’ vult beleidsmedewerker Astrid Verdouw van ROC Rivor aan. Studenten die het keuzedeel behalen met het ontwikkelingsgerichte portfolio krijgen vrijstelling voor de toelatingstoets voor de pabo. Dat betekende wel dat het portfolio aan kwaliteitseisen moest voldoen. Daarom ontwikkelden mbo-scholen Rijn IJssel, Astrum College, ROC Nijmegen en ROC Rivor het portfolio in een samenwerkingsverband met Hogeschool Arnhem-Nijmegen.

Leerdoelen

Als kaders voor het portfolio golden de eisen uit de kwalificatiedossiers. ‘Een landelijke werkgroep heeft bepaald welke tijdvakken voor geschiedenis en welke kernconcepten voor aardrijkskunde de studenten moeten beheersen,’ legt Astrid uit. ‘Daarnaast keken we naar de essentie van de leerdoelen van het keuzedeel. Vervolgens hebben we ons afgevraagd wat we precies van onze studenten willen zien. Op basis daarvan zijn de opdrachten en het beoordelingsmodel samengesteld.’

Studievaardigheden

ROC Rivor koos ervoor om in het keuzedeel bij geschiedenis in te zoomen op drie tijdvakken. ‘De andere tijdvakken komen ook aan bod tijdens de opleiding, maar in het keuzedeel gaan we voor deze drie tijdvakken meer de diepte in,’ zegt Naomi. Dat biedt de docenten de mogelijkheid om meer aandacht te besteden aan studievaardigheden. ‘We leren ze om met bronnen te werken en na te denken over de betrouwbaarheid van informatie.’

Holistisch

Daarbij gingen de docenten uit van een holistische benadering. De studenten kozen allemaal een provincie uit om zich in te verdiepen aan de hand van de drie te toetsen vakken. ‘Op die manier werd iedere student expert over een bepaalde provincie,’ vertelt Malou. ‘Nadat we ze op gang hadden geholpen, gingen ze er echt op uit.’ ‘Ze gingen naar een natuurgebied of bezochten een museum, soms met hun ouders,’ voegt Naomi toe. ‘Gaandeweg werden ze enthousiaster.’

Intervisie

Terug in de les bespraken de studenten hun bevindingen met hun medestudenten. ‘Daardoor verkregen ze ook bredere kennis over Nederland als geheel,’ geeft Malou aan. ‘En dat is weer een van de leerdoelen bij aardrijkskunde: gebieden vergelijken,’ zegt Astrid. De gesprekken in de klas werken ook als een vorm van intervisie. ‘We bespreken niet alleen wat ze hebben gedaan, maar vooral hoe ze het hebben aangepakt,’ licht Malou toe.

Beroepspraktijk

Voor de beoordeling van het portfolio keken de docenten van ROC Rivor ook naar de beroepspraktijk. In maart van dit jaar gaf de eigen examencommissie akkoord op de kwaliteit van het portfolio. ‘Als exameninstrument moet de kwaliteit geborgd zijn,’ benadrukt Astrid. ‘Dat is bij een portfolio lastiger dan bij een kennistoets.’ Een oordeel vanuit de praktijk is daarom gewenst, vertelt Malou: ‘Een van de opdrachten voor de studenten bestaat uit een les op een basisschool. De feedback van de leerkracht nemen we mee in de beoordeling.’

Verrijking

Docenten Malou en Naomi kijken tevreden terug op de ontwikkeling van het portfolio. Na het pilotjaar is het portfolio vanaf schooljaar 2024-2025 een vast onderdeel van het keuzedeel voorbereiding pabo. ‘Het is echt een meerwaarde dat wij als school hebben meegewerkt aan de totstandkoming van het portfolio,’ geeft Malou aan. ‘Daardoor zijn wij zelf de eigenaar van het lesmateriaal.’ Ook voor de docenten is het ontwikkelingsgericht portfolio een verrijking.

Door: Nationale Onderwijsgids / Fleur Zomer