Begrippen als “schuld”, “inkomen” en “krediet” worden vaak los van elkaar gezien. Dat is onterecht, stelt Bezemer. ‘Schuld is nu eenmaal de keerzijde van krediet en krediet is een krachtig instrument om economische activiteit en inkomen te scheppen. Voor een land kan méér lenen dus tot méér inkomen leiden. Als beide toenemen, kan de verhouding tussen schuld en inkomen (de schuldenlast) gezond blijven. Kortom, schuld is niet altijd slecht. Omgekeerd tasten overheidsbezuinigingen om schuldgroei tegen te gaan het nationale inkomen aan. Bezuinigingen helpen daarom vaak niet de schuldenlast omlaag te krijgen. We zien dat nu ook weer.’

Investeringen doen inkomen groeien
Investeringen zijn een beter middel. ‘Nederland kwam uit de Tweede Wereldoorlog met een schuld die tweehonderd procent bedroeg van het nationaal inkomen. Na tien jaar was die schuld gehalveerd. De omstandigheden waren natuurlijk heel anders, maar waar het om gaat is dat die halvering plaatsvond door investeringen die het inkomen fors deed groeien.’

Goede en slechte schulden
Volgens Bezemer is er een veel gemaakte denkfout in het huidige publieke debat over bezuinigingen in Nederland. De overheidsfinanciën worden dan vergeleken met het beroemde huishoudboekje dat moet ‘kloppen’. ‘Een huishouden dat meer uitgeeft dan het verdient en zo in de schulden raakt, kan de schulden oplossen door minder uit te geven. Maar als de overheid minder uitgeeft gebeurt er iets anders: ons inkomen gaat omlaag. Uitgaven van de overheid dragen immers bij aan ons gezamenlijk inkomen – of het nu gaat om investeringen in infrastructuur, uitkeringen of ambtenarensalarissen. Een overheidstekort betekent dat de overheid meer uitgeeft dan ze onttrekt aan de economie dat jaar. Prima toch? Mits verstandig ingezet, kan een overheidstekort goed zijn voor de inkomensgroei. De schuldenlast hoeft er dus niet van te stijgen.’

Aard van geld en krediet
Centraal in het onderzoekswerk van Bezemer staat het feit dat geld een vorm van schuld is. In een veel bekeken videocollege op YouTube legt hij uit dat bijvoorbeeld munten of bankbiljetten letterlijk symbolen van schuld en krediet zijn. Krediet is een noodzakelijke motor van economische activiteit en een uitdrukking van de mate van vertrouwen dat men in de economie heeft. Het kredietinstrument moet niet worden verwaarloosd wanneer de angst voor schulden de overhand neemt, zoals nu. En zeker niet door een partij die juist wanneer de private economische activiteiten haperen in een unieke positie verkeert om het vertrouwen te vergroten: de overheid.

Publiek krediet
Bezemer: ‘Publieke kredietverlening kan nieuwe economische activiteiten genereren nu private kredietverlening achterblijft als gevolg van de financiële crisis. De overheid kan nieuwe economische activiteit mogelijk maken door te investeren in bijvoorbeeld wegen, windmolens en de zorgsector. Maar ook overheidsinvesteringen in ondernemingen zoals nutsbedrijven scheppen economische activiteiten die het nationaal inkomen vergroten.’

‘De overheid kan dit doen door obligaties te verkopen, wat door de ultra-lage rentes nu zeer aantrekkelijk is. Of zij kan investeringen op andere wijzen ondersteunen, door bijvoorbeeld de oprichting van een publieke investeringsbank, zoals de Kreditanstalt für Widerafbau in Duitsland. Een dergelijke bank trekt geld aan uit de markt en werkt niet met door de overheid geleend geld, maar kan wel investeringen financieren die anders niet tot stand zouden komen. De rol van de overheid bij zulke banken is die van garantstelling voor de betrouwbaarheid van de bank.’

Schadelijk taboe
Waar ik voor pleit is dat we erkennen dat onze economie nu investeringen nodig heeft. We willen wel dat de consument gaat besteden en bedrijven gaan investeren, maar als die dat even niet kunnen, schrikken we terug voor overheidsinvesteringen. Dat kost ons echt economische activiteit. Het taboe op overheidstekorten is in dit debat zeer schadelijk.’

Curriculum Vitae
Dirk Bezemer is universitair hoofddocent aan de Faculteit Economie en Bedrijfskunde van de Rijksuniversiteit Groningen. Hij promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam, deed onderzoek aan Imperial College in Londen en heeft twee mastertitels van de Universiteit Wageningen. Het Groningse onderzoeksteam dat hij leidt werkt aan financiële kwetsbaarheid, economische modellen plus oorzaken en gevolgen van de financiële crisis. Bezemer produceerde onlangs een serie openbare videocolleges over schuld en krediet onder de titel ‘Debt: The Good, the Bad and the Ugly’ die op YouTube veel wordt bekeken.

© Nationale Onderwijsgids