Op 8 september neemt wiskundige John Einmahl afscheid van Tilburg University. In een tijd waarin wetenschap vooral toepasbaar en praktisch nuttig moet zijn, wijst de scheidend hoogleraar in zijn afscheidsrede op de intrinsieke waarde van de door hem zo geliefde wiskunde. Wiskunde, de wetenschap van eeuwige waarheden, is te groots om tot een toepassing te reduceren. Dat meldt Tilburg University.
Wiskunde is tijdloos – eenmaal bewezen waarheden blijven eeuwig gelden. Toch ontsnapt zelfs de wiskunde niet aan de huidige politieke en academische tijdgeest, die vraagt om praktisch bruikbare wetenschap en maatschappelijk nuttig onderzoek. Wetenschap wordt betaald met publiek geld, en dus is het volgens hoogleraar John Einmahl op zich heel terecht om de vraag te stellen wat onderzoek oplevert voor de samenleving. Maar het werk van een wiskundige laat zich niet vatten in kant-en-klare eindproducten die bruikbaar zijn voor bedrijven, burgers of overheden.
Fascinerende wereld van zijn vakgebied
In zijn afscheidsrede neemt Einmahl ons mee in de fascinerende wereld van zijn vakgebied: de mathematische statistiek en de kansrekening. De rede voert langs enkele praktische toepassingen waar de hoogleraar aan werkte, maar toont vooral de schoonheid van de fundamentele wiskunde. Wiskunde is een waagstuk, een zoektocht zonder zekerheden die ons uiteindelijk – met een beetje geluk en heel veel hersengekraak – in staat stelt om heel veel problemen op te lossen.
Voorspellingen over zeldzame gebeurtenissen
Einmahl is een belangrijk expert op het gebied van de zogeheten extreme waardentheorie, waarmee voorspellingen worden gedaan over zeldzame gebeurtenissen zoals overstromingen en aardbevingen. Met die voorspellingen kan weer worden bepaald hoe hoog de zeedijken moeten zijn, of wat voor fundering nodig is om huizen aardbevingsbestendig te maken.
De extreme waardentheorie leent zich ook voor positievere onderwerpen: in 2012 voorspelde Einmahl samen met student Sander Smeets het ultieme record op de 100 meter sprint (9.36 seconden, iets sneller dan het huidige wereldrecord van Usain Bolt), en in 2017 berekende hij samen met zijn zoon Jesson Einmahl en collega-wiskundige Laurens de Haan wat de maximale levensduur van de mens is (veel ouder dan 120 zullen we niet worden).
Fundamentele wiskunde
Van de pakweg honderd wetenschappelijke artikelen die Einmahl publiceerde, zijn slechts een paar onderzoeken zo toegepast als zijn berekeningen van de snelste sportrecords en de maximale levensduur. Het belangrijkste deel van zijn werk richt zich op de fundamentele wiskunde, de wiskunde die schuilgaat achter zo’n beetje alles om ons heen: van klimaatbeleid tot verzekeringspremies.
Het werk van een wiskundige leidt niet altijd tot praktische toepassingen, zegt Einmahl. Vaak levert het iets veel belangrijkers op: het stelt andere wetenschappers in staat om antwoorden te vinden op complexe vragen en het helpt ons de wereld beter te begrijpen.
Dat is wat Einmahl als kind al zo prachtig vond aan de wiskunde, en wat hem van zijn school in het Zuid-Limburgse heuvelland naar de universiteit van Nijmegen en uiteindelijk naar zijn leerstoel aan Tilburg University zou brengen: wiskunde draait om begrijpen, doorgronden, zoeken naar de onwankelbare waarheden die zich onder de oppervlakte verscholen houden.
Wie zich afvraagt of dat wel goed besteed belastinggeld is, moet duidelijk nog kennismaken met de meest bevlogen wiskundehoogleraar die Tilburg University ooit had.
Door: Nationale Onderwijsgids
