In de publieke sector wordt de overheid steeds meer op afstand gezet en heeft schaalvergroting, marktwerking en management-denken een grote impact op het functioneren van scholen. Onder invloed van deze trends zijn scholen complexe en grote organisaties geworden met meerdere managementlagen. Het bestuur is in de schoolorganisatie gekomen als deel van het management. Er vindt teamvorming plaats en de ondersteunende diensten breiden fors uit om het management te ondersteunen. De school bestaat echter nog steeds uit naast elkaar optredende individuele leraren. Het benutten van de organisatiestructuur als sturingsdomein voor kwaliteit en wendbaarheid heeft tot nu toe geen aandacht gehad in de literatuur over het schoolleiderschap.  

 

Het onderzoek van promovendus Van der Hilst wijst uit dat een teamgecentreerde arbeidsorganisatie (TOA) helpt een professionele organisatie te realiseren in alle sectoren van het onderwijs. “In de TOA werken kleine teams van ongeveer vier tot zeven leraren met groepen van rond de honderd leerlingen. Deze onderwijsteams beschikken over uitgebreide bevoegdheden om hun verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van een bepaalde groep leerlingen waar te maken. De focus ligt op de ontwikkeling van leerlingen, in plaats van op het onderwijs aan leerlingen.”

 

Zowel de eigen innovaties als externe innovatie-impulsen blijken gemakkelijker te verlopen in een TOA. “Invoering van de TOA leidt tot een professionele schoolorganisatie, waarin met plezier aan kwaliteitsverbetering wordt gewerkt en waar docenten echt de baas zijn van hun professionele praktijk. In deze organisatie komen werken, leren en ontwikkelen van onderwijs samen in het werk van onderwijsteams en expertteams.”

 

De TOA bevordert het professioneel handelen, maar omgekeerd bevordert het professioneel handelen ook het goed functioneren van deze organisatiestructuur. Daarvoor is nabij leiderschap nodig: de schoolleider ondersteunt de teams en de teamstructuur en richt het handelen steeds op het beter laten functioneren van de teams. Dat is dus een andere rol dan het leidinggeven aan verandering en een gerichtheid op de individuele leraar. Het proefschrift identificeert dit als een belangrijke en noodzakelijke paradigmaverandering voor met name schoolleiders en besturen bij het invoeren van de TOA.