Het dikste boek dat in onze boekenkast staat is ‘Het boek met alle antwoorden’ van Carol Bolt. Van een afstandje kijk ik weleens naar de brede rug van deze papierbundel. Dit boek maakt een imposante maar tevens bescheiden indruk. Dit komt waarschijnlijk door de kracht van de neutrale, zwarte kaft. Alleen de titel is gedrukt in dunne, gouden letters. En op de voorkant staat verder een gouden randje, dat voorzien is van een gouden vraagteken in elke hoek. De bladzijdes zijn niet genummerd - ik vermoed dat het er minimaal zevenhonderd zijn. Elke pagina is voorzien van een zin die willekeurig een antwoord kan zijn op elke net zo willekeurige vraag. Gek genoeg bleef het boek dit jaar onaangeroerd in de kast staan en gaf het zodoende geen antwoorden op mijn vragen.
Dit nieuwe decennium kondigde zich in eerste instantie feestelijk en met open vizier aan. Eigenlijk niet anders dan alle andere jaren, waarop we elkaar rond de jaarwisseling in te volle kroegen een hand geven, elkaar omhelzen, bemoedigende schouderkloppen uitdelen en de wederzijdse gelukwensen voor het nieuwe jaar veelal kracht bijzetten met het uitwisselen van drie kussen. Wie had tijdens het proosten op het nieuwe jaar kunnen bedenken dat we twee maanden later vrijwel iedereen om ons heen zouden moeten wantrouwen? Dat we iedereen op een respectabele afstand zouden moeten gaan houden om niet besmet te worden met iets wat niet zichtbaar is? En dat we elke omhelzing, schouderklop, hand en kus als potentieel levensbedreigend zouden gaan zien?
Kritische scheidsrechters
De recent ingestelde VAR (Video Assistant Referee) werd vanaf toen niet alleen maar op het voetbalveld toegepast, maar ook in metaforische zin op het dagelijkse leven. Onze premier en (corona)minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge, zijn de kritische scheidsrechters geworden die de belangrijke beslissingen nemen in de strijd tegen het coronavirus. De bevolking is het eensgezinde team op het veld, met als unanieme inzet het uitschakelen van de uiterst taaie tegenstander. Het AD schreef onlangs over neuropsycholoog Erik Matser, die in maart op BNR Nieuwsradio zei dat hij ‘iets moois zag ontstaan’. Volgens hem duwde de crisis ons de kant op waar we voor gemaakt zijn: de ‘wij-context’. De heer Matser zal destijds, net als alle miljoenen land- en alle miljarden aardgenoten, hebben onderschat hoe penibel de zaken er nu, op het einde van het jaar, voorstaan.
Wij-context
Na de eerste onheilspellende berichten en tijdens de aanvang van de eerste landelijke lockdown zagen we inderdaad de ‘wij-context’ zegevieren. Mede door de angst voor het onbekende en de aangewakkerde strijdlust, werd alles op alles gezet om het virus te elimineren. De verschrikkelijke beelden van zieke mensen en de stroom aan dagelijkse nieuwsberichten zorgden voor een besef van urgentie. Daarnaast raakte de zorg overbelast, waren bezoekjes ongewenst, werd thuiswerken de norm, gingen scholen vier maanden op slot en deden de beelden van de uitgestorven steden onrust vermoeden en tegelijkertijd een gewenste rust veroorzaken. We wandelden over paadjes en stoepen voorzien van hartjes en opbeurende teksten van krijt, telden tientallen beren, keken naar de vele spandoeken en posters met empathische teksten en zagen hoe een unieke saamhorigheid zich ontfermde over de ‘wij-context’.
Toch werden we keihard teruggefloten en ervaren we momenteel hoe de noodzakelijke tweede lockdown er eentje is geworden van opstand, weerstand, activisme, wantrouwen, frustratie, tweedeling en nog meer onzekerheid. Mede door het ontbreken van een concreet uitzicht is de eerder getoonde solidariteit aan het afbrokkelen tot een ongewenste vorm van solodariteit. Ondanks het feit dat ik momenteel meer vragen heb dan dat antwoorden voorradig zijn, sla ik een willekeurige bladzijde open in ‘Het boek met alle antwoorden’. Het antwoord is: ‘Gebruik je verbeelding’. Ik zou iedereen niets liever willen toewensen voor het nieuwe jaar.
Pascal Cuijpers
(Docent VO, publicist en auteur van o.a. ‘Woordenwisseling’)
www.pcuijpers.nl
Door: Pascal Cuijpers / Nationale Onderwijsgids
