UTRECHT - De helft van de Nederlandse jongeren wil voorbij aan de zesjescultuur op school. Zij vinden uitblinken leuk en het geeft hen een grotere kans op een goede baan. Voor de andere helft is uitblinken niet zo belangrijk; het is voor hen een ver-van-mijn-bed-show.

Opvallend is dat slechts een kwart van de jongeren de schoolvakken uitdagend vindt. En maar éénderde van leerlingen zegt aangemoedigd te worden door hun omgeving om uit te blinken. Succesvolle mensen uit het bedrijfsleven worden het meest genoemd als voorbeelden van uitblinkers.

Dit blijkt uit het onderzoek 'Excellentiemodel, jongeren over uitblinken' dat het Platform Beta Techniek donderdag in Utrecht heeft gepresenteerd aan experts, schoolleiders en docenten.

Het excellentiemodel beschrijft vier typen leerlingen en geeft scholen scherper inzicht in hoe zij de verschillende leerlingen optimaal kunnen motiveren om hun talent te ontdekken en alles uit hun talent te halen. En het helpt de scholen om een beter 'excellentie-klimaat' te creëren.

Jongeren geven aan dat de belangrijkste beïnvloeders hun ouders zijn, gevolgd door vrienden en leraren. Als belangrijkste voorbeelden als het gaat om uitblinken noemen zij als eerste 'succesvolle mensen in het bedrijfsleven', gevolgd door 'wetenschappers'. Daarna volgen bekende sporters, schrijvers en artiesten.

Onderzoek en Excellentiemodel
Het onderzoek is in opdracht van het Platform Beta Techniek uitgevoerd door jongerencommunicatiebureau YoungWorks en onderzoeksbureau Motivaction. Voor het onderzoek zijn groepsgesprekken met honderden jongeren gehouden en is een vragenlijst afgenomen bij ruim 1300 jongeren tussen 12 en 25 jaar van alle opleidingsniveaus.

De resultaten zijn verwerkt tot een Excellentiemodel. Dit segmentatiemodel beschrijft vier typen leerlingen die ieder op verschillende wijze aankijken tegen uitblinken: de 'Zelfbewuste Generalisten', de 'Gemaksgerichte Levensgenieters', de 'Statusgerichte Toekomstplanners' en de 'Berustende Volgers'.

Zelfbewuste Generalisten (39%)
Zelfbewuste Generalisten zijn breed geïnteresseerd en intrinsiek gemotiveerd om het beste in zichzelf naar boven te halen. Ze hebben vaak een duidelijk beeld van wat ze kunnen en van wat ze later willen bereiken. Uitblinken heeft in de ogen van Zelfbewuste Generalisten vooral positieve kanten.

Excellentie is voor deze groep een breed begrip, excelleren in het onderwijs is daarom niet altijd de meest voor de hand liggende keuze.

Gemaksgerichte Levensgenieters (34%)
Gemaksgerichte Levensgenieters zijn tevreden met hun leven en maken zich niet druk over de toekomst. School en studie spelen geen belangrijke rol in hun leven.

Ze zien geen noodzaak om hierin uit te blinken. Ze staan niet negatief tegenover excelleren en presteren, maar het is voor hen ook niet belangrijk. Met een zesje red je het ook en die goede baan komt vanzelf wel.

Berustende Volgers (16%)
Berustende Volgers houden van hun vertrouwde omgeving; ze treden niet graag buiten hun comfortzone. Zowel in hun vrije tijd als op school zijn ze niet op zoek naar uitdagingen.

Ze hebben geen behoefte om uit te blinken en weten ook niet waarin ze zelf kunnen excelleren. Ze zijn bang voor de mogelijke negatieve gevolgen van excellentie, zoals kritiek, jaloezie en sociale druk om niet uit te blinken of op te vallen.

Statusgerichte Toekomstplanners (11%)
Statusgerichte Toekomstplanners hebben een relatief duidelijk toekomstbeeld en willen nu goed presteren om later verzekerd te zijn van succes. Ze zijn competitief ingesteld en steken graag de handen uit de mouwen. Status is belangrijk, dus factoren als geld en aanzien stimuleren deze jongeren om extra hard te lopen.

© Nationale Onderwijsgids