LEIDEN - In het basisonderwijs is veel aandacht voor hoofdrekenen en handig rekenen. Dit zou wel eens ten koste kunnen gaan van rekenen op papier. Zo verklaart psychologe Marian Hickendorff in haar onderzoek de achteruitgang in rekenprestaties van basisschoolleerlingen.
Bovendien kiest lang niet elke leerling voor de meest geschikte strategie: uit je hoofd of op papier. Hickendorff promoveert vandaag aan de Universiteit Leiden.
Aandacht voor rekenen op papier versterken
Marian Hickendorff denkt dat de leerlingen onvoldoende in staat zijn in te schatten wanneer ze veilig uit het hoofd kunnen rekenen, en wanneer ze beter pen en papier kunnen gebruiken. Dit is vooral een probleem voor de zwakkere rekenaars die zo hun achterstand nog vergroten.
Hickendorff doet een concrete aanbeveling voor het rekenonderwijs op de basisschool: 'De aandacht voor rekenen op papier versterken, zowel hoe het moet als wanneer het verstandig is te doen.'
De veel gehoorde kritiek op ingewikkelde taal in rekenopgaven wordt niet door haar onderzoek ondersteund. Tenminste niet voor de Citotoetsen in groep 8.
Verhitte discussie
Rekenen op de basisschool is voer voor verhitte discussie. Enerzijds is het prestatieniveau van leerlingen uit groep 8 de laatste 20 jaar veranderd. Op sommige onderdelen presteren zij beter. Op andere onderdelen zijn zij flink achteruitgegaan. Die achteruitgang geldt voor optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen.
Anderzijds is ook aan de onderwijskant veel veranderd. Daar ligt meer nadruk op begrip, inzicht en flexibiliteit en minder op de vaardigheid. Genoeg reden voor de KNAW en het Ministerie van Onderwijs om een adviescommissie in te stellen, met daarin Hickendorff. 'In ons rapport (2009) kwam geen overtuigend verschil naar voren in leerlingprestaties tussen de traditionele en de moderne manier van rekenonderwijs', verklaart ze.
Hoe rekent de scholier
Marian Hickendorff analyseerde samen met Cito hoe basisschoolleerlingen rekenen. Hickendorff: 'Daarbij ben ik verder gegaan dan puur kijken naar de prestaties, of het antwoord goed of fout is. Ik heb me ook gericht op de manier waarop leerlingen de opgaven uitrekenden: hun oplossingsstrategieën.'
Dat leverde gelijk het tweede doel op voor haar promotieonderzoek in de Methoden en Technieken van Psychologie. Welke statistische modellen zijn geschikt om dit soort complexe data te analyseren?
Verschuiving van rekenen op papier naar rekenen uit het hoofd
Marian Hickendorff heeft ontdekt dat de achteruitgang in prestaties bij vermenigvuldigen en delen deels verklaard kan worden door een ongunstige verschuiving in strategie. Deze verschuiving van rekenen op papier naar rekenen uit het hoofd is overigens vooral aan jongens toe te schrijven. Daarnaast blijft een zorgelijke onverklaarde prestatiedaling over.
Vervolgonderzoek heeft uitgewezen dat er niet alleen grote verschillen zijn tussen leerlingen in hun keuze tussen rekenen uit het hoofd of op papier. Maar ook in hoeverre ze de meest geschikte strategie kiezen.
Ten slotte was er geen verschil in prestaties of strategiekeuze in groep 8 bij sommen met veel tekst, zelfs niet voor taalzwakke leerlingen.
© Nationale Onderwijsgids
