De pensioenwereld is de afgelopen decennia ingrijpend veranderd. Deze verschuiving heeft geleid tot een grotere behoefte aan effectieve pensioencommunicatie en keuzebegeleiding. Daarom is de bijzondere leerstoel Pensioencommunicatie en keuzebegeleiding ingesteld, mogelijk gemaakt door Instituut Gak.

"De leerstoel moet kennis aanreiken die mensen helpt om zich vroeger en beter over hun verwachte pensioeninkomen te informeren", zegt Lisa Brüggen. "Denk aan keuzes rondom pensioendatum en uitkeringsvormen, of om aanvullend pensioen op te bouwen. Veel mensen weten niet precies hoeveel pensioen ze kunnen verwachten, of welke keuzes er mogelijk zijn."

De nieuwe leerstoelhouder reageert daarom op zes veelgehoorde vragen over pensioen en hoe de informatievoorziening verder onderzocht kan worden. 

Is de pensioenpot op als ik oud ben?
"Nee. Je pensioeninkomen kan weliswaar lager zijn dan ingeschat. Maar door de manier waarop het Nederlandse pensioenstelsel is ingericht kan je ‘pot’ niet op zijn als je oud bent. Op www.mijnpensioenoverzicht.nl kun je snel en makkelijk een inschatting zien van je toekomstige pensioeninkomen. In mijn onderzoek kijk ik naar welke communicatie helpt om mensen beter te informeren en ze te activeren op het gebied van pensioen, zodat ze weten hoe het ervoor staat."

Bouw ik automatisch pensioen op als ik werk?
"Het fijne in Nederland is dat de meeste werknemers ook daadwerkelijk aanvullend pensioen opbouwen. En dit wordt bij indiensttreding ook automatisch geregeld. In mijn geboorteland Duitsland is dat bijvoorbeeld niet het geval, waardoor mensen een veel lager pensioen hebben dan in Nederland. Wanneer je werkt als zelfstandige, zul je uiteraard zelf iets moeten regelen. Wil je meer weten over hoe je pensioen opbouwt? Kijk dan eens op de website van het Nibud, je pensioenfonds, of neem contact op met je werkgever."

Is het pensioen dat ik opbouw altijd genoeg?
"Helaas niet. Kijk op www.mijnpensioenoverzicht.nl om te zien hoeveel pensioen je kunt verwachten, en of dit voldoende is voor wat je later denkt nodig te hebben. Sommige pensioenregelingen bouwen alleen een minimaal pensioen op. Ook als je een tijdje minder gaat werken, stopt met werken, bij een werkgever werkt die geen pensioenregeling heeft of als je zelfstandig bent, kan je pensioen straks lager zijn dan wat je later nodig hebt. Als je er op tijd achter komt, zijn er veel mogelijkheden om er nog iets aan te doen! Enkele voorbeelden zijn extra inleg in je pensioenpot, sparen, de hypotheek aflossen, de overwaarde van je huis verzilveren, zelf een pensioenproduct aanschaffen, later meer uren gaan werken of langer doorwerken. Meer informatie kun je vinden bij Wijzer in geldzaken. Hoe vroeger je hiermee begint, hoe beter."

"Een interessante vraag is wel wat ‘genoeg’ is. Binnen mijn leerstoel gaan wij onderzoeken welke factoren het gevoel van financieel welzijn van mensen beïnvloeden en hoe zich dat verhoudt tot wat mensen daadwerkelijk nodig hebben. In het verleden werd vaak gezegd dat je je levensstijl kunt voortzetten als je pensioeninkomen 70 procent is van je laatstverdiende salaris. Maar dat hangt natuurlijk af van een heleboel factoren: woon je alleen of heb je thuis een groot gezin? Heb je een huis dat is afbetaald of vermogen? Kun je met weinig rondkomen, of wil je nog een wereldreis maken?"

Heb ik iets te kiezen als het over mijn pensioen gaat?
"Je hebt onder andere, in overleg met je werkgever, de keuze wanneer je met pensioen gaat, bijvoorbeeld een aantal jaren eerder dan de AOW-leeftijd, juist later, of in deeltijd. Ook kun je vaak met je pensioeninkomen schuiven. Een voorbeeld is dat je aan het begin van je pensionering meer pensioeninkomen laat uitbetalen, of juist later.

Binnen mijn leerstoel gaan we onderzoeken hoe we mensen het beste kunnen helpen bij het maken van keuzes. Want de keuzes die je maakt rondom pensionering zijn onomkeerbaar, en bepalen je pensioeninkomen voor de rest van je leven. Is een online tool die mensen begeleidt bij het maken van deze impactvolle keuzes dan echt genoeg? Of: welke vorm van persoonlijke begeleiding helpt om een keuze te maken die goed aansluit bij hun voorkeuren en behoeftes?"

Kan ik mijn pensioenpremie beter zelf beleggen?
"Ik hoor dit vaker, maar heb mijn twijfels of het de meeste mensen zou lukken om de rendementen van Nederlandse pensioenfondsen te overtreffen. Ik wil me met mijn onderzoek nog verder verdiepen in waarom een aantal mensen de behoefte hebben om zelf hun pensioengeld te beleggen. Wat ligt hierachter? Een gebrek aan kennis over hoe pensioen geregeld is? Een gebrek aan vertrouwen? Wat zou in de pensioencommunicatie kunnen helpen om uit te leggen hoe je geld belegd wordt? Of om uit te leggen hoe je belangen en je interesses, bijvoorbeeld in duurzaamheid, in het beleid van pensioenfondsen vertegenwoordigd worden?"

Verhoogt mijn pensioenfonds mijn pensioen automatisch?
"Ja en nee: als de pensioenen verhoogd worden, gebeurt dit automatisch. Maar of dit gebeurt, hangt af van de rendementen die worden behaald. Je pensioenfonds of verzekeraar is verplicht om je hierover op de hoogte te houden, dus lees de post van je pensioenfonds zorgvuldig door om op de hoogte te blijven.

In eerder onderzoek hebben we echter gezien dat veel mensen de informatie van hun pensioenfonds of verzekeraar vaak niet eens openen. Binnen mijn leerstoel willen we gaan onderzoeken hoe pensioenaanbieders de informatie begrijpelijker en toegankelijker kunnen aanbieden, zodat mensen wel even de tijd nemen om deze informatie tot zich te nemen."

Door: Nationale Onderwijsgids