Oekraïense vluchtelingen die met het vliegtuig naar Nederland komen, worden sinds enkele maanden bij aankomst dagenlang vastgezet in de cel. Dit terwijl alle gevluchte Oekraïners volgens Europese afspraken recht hebben op bescherming. Juristen noemen de praktijk „disproportioneel”. Uit eigen onderzoek blijkt dat Oekraïense ontheemden weinig juridische hulp zoeken. Dat wijst op gebrekkige kennis en andere obstakels. Gemeenten en rechtshulporganisaties moeten samen optrekken om betere toegang tot rechtsbescherming te realiseren. Associate lector Toegankelijkheid van het Recht Martin Blaakman organiseert samen met een team van Oekraïense onderzoekers en met de Rechtswinkel, het Juridisch Loket en Stichting je Goed Recht een Dag van de Rechtshulp voor Oekraïners in het Oekraïnehuis in Rotterdam. Dat meldt Hogeschool Inholland.
Doel van de Dag van de Rechtshulp is om Oekraïense ontheemden te informeren over gratis rechtsbijstand. Ze kunnen op deze dag te weten komen waar en hoe ze gratis juridische hulp kunnen krijgen, welke verzoeken deze organisaties behandelen, en er worden succesvolle praktijkvoorbeelden gedeeld. Bezoekers kunnen ter plekke hun documenten en arbeidsovereenkomsten laten controleren en direct vragen stellen over juridische problemen, met assistentie van vertalers.
De kwetsbaarheid van Oekraïense ontheemden in Nederland is groot. Psychologische problemen en zorgen over hun dierbaren in hun thuisland, komen bovenop slechte huisvestingsomstandigheden, laagbetaalde banen met onduidelijke contracten, en een tekort aan betaalbare, professionele taaltrainingen. Velen leven in gemeentelijke opvang of gastgezinnen met weinig ruimte en privacy. Het uitblijven van een duidelijke juridische status ondermijnt hun positie in de arbeidsmarkt. Zicht op vaste contracten hebben ze niet.
Tijdelijke wet opvang ontheemden Oekraïne
Hun kwetsbaarheid wordt vergroot door de Tijdelijke wet opvang ontheemden Oekraïne. Deze week stemde de Eerste Kamer ermee in. Het wetsvoorstel voorziet in een verplichte eigen bijdrage aan de gemeentelijke opvang voor Oekraïners met een baan. In beide Kamers werd de wet behandeld zonder inzicht in de financiële situatie van Oekraïense ontheemden. Uit ons onderzoek bleek dat vrijwel alle Oekraïners precies genoeg of niet genoeg geld hebben om rond te komen. Om beter zicht te krijgen op hun financiële situatie en de impact van deze wet zijn we nieuw onderzoek gestart waarbij we ook kijken naar arbeidszekerheid en doorlopende kosten voor woning of familie in Oekraïne.
De rechtspositie van Oekraïners staat onder druk. We moeten meer doen om hen te beschermen. Dat begint bij hen informeren over hun rechten. Waar en hoe kunnen ze gratis juridische hulp krijgen, met welke verzoeken kunnen ze bij het Juridisch Loket, Rechtswinkels en Stichting je Goed Recht terecht, wat zijn de mogelijkheden om hun documenten en arbeidsovereenkomsten te laten controleren?
Gemankeerde toegang tot basisvoorzieningen
Recht hebben gaat ook over bescherming krijgen van die rechten. De onzekere juridische status van Oekraïners lijkt voorlopig een gegeven. Bescherming en ondersteuning in het vinden van rechtsbescherming zijn daarom des te belangrijker. Organisaties voor rechtshulp kunnen een eerste stap maken door Oekraïners juridische voorlichting en praktische hulp te geven, zoals door de Dag van de Rechtshulp voor Oekraïners te organiseren. We roepen gemeenten op zulke initiatieven te steunen en zelf actief te informeren over de wegen naar rechtshulp. Zonder juridische voorlichting of steun dreigt uitbuiting van Oekraïners en een gemankeerde toegang tot basisvoorzieningen (voldoende inkomen, arbeidszekerheid, goede huisvesting, privacy, gezondheidszorg, educatie, rechtsbescherming). Daarmee wordt integratie in onze samenleving hen bij voorbaat onmogelijk gemaakt.
Door: Nationale Onderwijsgids
