Precies 8 jaar geleden in april werden de eerste ouders door de Belastingdienst aangemerkt als fraudeur. Het ging om 317 ouders die gebruikmaakten van gastouderbureau Dadim in Eindhoven. En daar kwamen later nog tienduizenden mensen bij. Hoe kon het zover komen? Wat is er in 8 jaar tijd gebeurd? En waar staan we nu? Dit is de tijdlijn van de toeslagenaffaire.
Maar eerst een klein stukje voorgeschiedenis: in 2004 trad de Wet kinderopvang in werking. Hierbinnen wordt de kinderopvangtoeslag geregeld voor werkende ouders die hun kind naar de opvang brengen. Fraude hiermee kwam weleens voor door gastouderbureaus. Ouders declareerden hogere kosten en hoefden geen eigen bijdrage te betalen. Dit gebeurde onder meer bij De Appelbloesem. De directeur van dat gastouderbureau moest 1,5 jaar de cel in voor oplichting en valsheid in geschrifte. En deelnemende ouders moesten alle kinderopvangtoeslag terugbetalen.
Mei 2013: Belastingdienst richt Managementteam Fraude op
In 2013 richtte de Belastingdienst het Managementteam Fraude op aandringen van de Tweede Kamer op. Dit zou nodig zijn om een tweede Bulgarenfraude te voorkomen. Bulgaren kwamen korte tijd naar Nederland om uitkeringen aan te vragen en binnen te halen en verdwenen daarna met het geld.
In het Antifraudeteam zaten allerlei hooggeplaatste ambtenaren, waaronder toenmalig algemeen directeur van de Belastingdienst, de directeur Toeslagen en de algemeen directeur van de FIOD. Zij gingen binnen dit team op jacht naar fraudeurs.
September 2013: de eerste melding over Dadim komt binnnen
In september 2013 maakte de GGD Haaglanden een melding bij de Belastingdienst over mogelijke fouten in de administratie van gastouderbureau Dadim. Een maand later werd het bureau aangemerkt met vermoedens van fraude. In november liet de Belastingdienst zestien huisbezoeken afleggen. Ook daar werden onregelmatigheden vastgesteld.
April – augustus 2014: 317 ouders aangemarkt als fraudeur
De eerste groep ouders dat opvang afneemt via Dadim wordt in april 2014 aangemerkt als fraudeur. Hun kinderopvangtoeslag wordt stopgezet. Doordat ze de kinderopvang niet meer konden betalen, moesten ze stoppen met de opvang van hun kinderen. Ook moesten ze de toeslag over het jaar 2014, en soms ook over 2013 en 2012 terugbetalen. Uiteindelijk stelt een rechter vast dat Dadim helemaal geen fraude pleegde en er ontbrak bewijs van fraude door de ouders.
Tienduizenden andere ouders raken daarna in de problemen door de strenge aanpak van het Antifraudeteam. Ze zouden kleine fouten hebben gemaakt en toch worden aangemerkt als fraudeur. Gevolg: terugbetaling van soms tienduizenden euro’s. En omdat ze als fraudeur worden gezien, mogen ze geen betalingsregeling.
Augustus 2017: het balletje komt aan het rollen
In augustus 2017 publiceert de Nationale ombudsman een keihard rapport over de fraudeaanpak van de Belastingdienst. De Belastingdienst maakte eerst de beslissing om de kinderopvangtoeslag van ouders te stoppen om vervolgens pas om bewijsstukken te vragen. Het lukt ze niet om later nog eens toeslag aan te vragen, waartegen een grote groep ouders bezwaar maakt. Bij ruim 40 procent van de bezwaarschriften doet de fiscus anderhalf jaar lang over de behandeling ervan dan wettelijk toegestaan is. “Misbruik opsporen en bestrijden is noodzakelijk, maar nu heeft de Belastingdienst een veel te rigoreuze aanpak gekozen.” Toen al wilde de Ombudsman dat de fiscus overging op compensatie, maar dat gebeurde nog niet.
September 2018: de media pakt de zaak op
Vanaf 2018 publiceert de media over de problemen waar toeslagenouders tegenaanlopen. Zo meldden RTL Nieuws en Trouw dat de Belastingdienst vaker toeslagen ten onrechte stopzette dan tot dan toe werd gedacht. De fiscus was niet alleen bij het Eindhovense gastouderbureau Dadim buiten zijn boekje gegaan, maar ook bij gastouderbureau Florien in Rotterdam. Ook daar zette het zomaar toeslagen stop zonder grondig onderzoek of bewijs. Dat gebeurde bij 120 ouders. Echter was na een klein jaar al duidelijk dat de ouders “in het algemeen de totale opvangkosten volledig hebben voldaan”. Van fraude was dus geen sprake.
December 2019: staatssecretaris Menno Snel stopt
Na een paar weken flink door het stof te moeten zijn gegaan, stapt staatssecretaris Menno Snel van Financiën op. Begin december gaf hij toe dat de overheid een grens opzocht en daaroverheen ging. Alexandra van Huffelen volgde hem al snel op.
In diezelfde maand bleek dat sommige gedupeerde ouders die na lang aandringen hun dossier mochten inzien, dat helemaal niet konden. De fiscus had de informatie grotendeels met zwarte lak onleesbaar gemaakt.
Mei 2020: ministerie van Financiën doet aangfite tegen Belastingdienst
In mei 2020 deed het ministerie van Financiën aangifte van het vermoeden van twee mogelijke misdrijven rondom de fraude-onderzoeken met de kinderopvangtoeslag: het ambtsmisdrijf knevelarij en het misdrijf beroepsmatige discriminatie. Knevelarij is het bewust ten onrechte opeisen van een betaling door een ambtenaar.
De Tweede Kamer reageerde geschokt, maar vond de aangifte terecht. Wel vroegen partijen zich af waarom het ministerie niet eerder tot deze stap overging.
Geen van de betrokkenen worden strafrechtelijk vervolgd.
November 2020: Rutte, Wiebes en Asscher onder ede gehoord
Lodewijk Asscher, Eric Wiebes en Mark Rutte werden onder ede gehoord over hun rol in de affaire met de kinderopvangtoeslag. De parlementaire commissie die dit deed, deelde keiharde conclusies: de beginselen van de rechtstaat waren geschonden. Niet veel later maakt Asscher excuses voor zijn rol in de toeslagenaffaire. Hij was ten tijde van de affaire staatssecretaris van Sociale Zaken.
December 2020: ieder gedupeerde krijgt schadevergoeding toegezegd
De regering heeft maatregelen genomen die de compensatie voor gedupeerde ouders verruimen en versnellen. Alle gedupeerde ouders die bekend zijn bij Toeslagen krijgen vóór 1 mei 2021 een bedrag van 30.000 euro uitbetaald. Ook de kinderen van gedupeerde ouders worden geholpen met een bedrag.
Januari 2021: Asscher beëindigt zijn loopbaan,kabinet dient ontslag in en schulden kwijtgescholden
Januari 2021 was een veelbewogen maand rondom de toeslagenaffiare. Lodewijk Asscher stopt met zijn werk en is geen lijsttrekker bij de Tweede Kamerverkiezingen in maart van dat jaar. Een dag later stapt het kabinet – twee maanden voor de nieuwe verkizingen – op.
De nieuwe staatsscretaris van Toeslagen, Alexandra van Huffelen laat in januari weten dat de schulden die gedupeerden van de toeslagenaffaire bij onder meer de Belastingdienst, het UWV en de Sociale Verzekeringsbank hebben, worden kwijtgescholden.
Oktober 2021: ruim 1100 kinderen van gedupeerden uithuisgeplaatst
Uit onderzoek van CBS in oktober 2021 blijkt dat ongeveer 1115 kinderen van gedupeerden door de kinderopvangtoeslagaffaire uit huis zijn geplaatst.
Ook stelt Amnesty International in die maand vast dat de maatregelen die de Nederlandse overheid heeft genomen om herhaling van het toeslagenschandaal te voorkomen, tekortschieten. Daarom is er een groot risico op herhaling.
April 2022: hulp aan ouders van uithuisgeplaatste kinderen van start
Voor gedupeerden van de toeslagenaffaire die te maken hebben met een uithuisplaatsing, is er extra ondersteuning. Vanaf 4 april is een onafhankelijke ondersteuningsteam beschikbaar. Ouders en kinderen kunnen zich daar aanmelden.
De oppositie vindt de hulp die zij krijgen veel te mager en eist meer en sneller actie van minister Franc Weerwind voor Rechtsbescherming. Het grootste gebrek van dat team is dat het geen doorzettingsmacht heeft, stellen onder meer SP en DENK.
Ook krijgt de Belastingdienst de hoogste boete ooit opgelegd door de Autoriteit Persoonsgegevens.
En nu? De compensatieregeling is nog niet afgerond en er moet nog veel gedaan worden om te herstellen wat ouders en kinderen is aangedaan. Of dat ooit echt mogelijk is, is natuurlijk ook nog maar de vraag.
Door: Nationale Onderwijsgids
Bron: RTL Nieuws, NU.nl, Accountant.nl, Nationale Ombudsman, Trouw
