De digitale wereld smelt steeds meer samen met onze gewone leefwereld door de toepassing van snelle processen en slimme producten. Het nieuwe lectoraat Digital Business & Society onderzoekt welke invloed dit heeft op organisaties en op de maatschappij. En belangrijker nog; hoe wij als mens grip kunnen houden op nieuwe technieken. Hoe brengen we bijvoorbeeld onze waarden, zoals privacy en menselijke waardigheid, over op de techniek? Op woensdag 8 november houdt Erik Fledderus zijn lectorale rede over dit onderwerp en wordt hij geïnstalleerd als lector bij hogeschool Windesheim. Dat meldt hogeschool Windesheim.
Lange tijd werd digitale techniek in hetzelfde rijtje geplaatst als nutsvoorzieningen zoals water en energie. ICT als water-uit-de-kraan: het is beschikbaar, het staat in dienst van de mens en is op zichzelf volledig neutraal. Erik: “Door de toename van de toepassing van algoritmes en kunstmatige intelligentie kijken we hier nu anders naar. De manier waarop een software ontwikkelaar een programma programmeert is toch niet zo waardevrij als wij misschien dachten”.
Normen en waarden
Er zijn tal van voorbeelden waarbij duidelijk wordt dat digitale techniek normen en waarden kan bevatten. Iedereen kent het voorbeeld van algoritmes die mede hebben geleid tot de toeslagenaffaire. Een ander voorbeeld is de kunstmatige intelligentie die recruiters inzetten bij werving en selectie. Dit leidt tot kandidaten die goed aansluiten bij de bestaande populatie medewerkers van een organisatie, maar kan er tegelijkertijd voor zorgen dat de diversiteit in de knel komt. Bij grootschalig gebruik worden de waarden in techniek zichtbaar. De toepassing of juist het gebrek aan toepassing van gedeelde waarden in de techniek kan grote gevolgen hebben.
Publieke waarden
Als mensen hebben we invloed op de toepassing van waarden in techniek. Dat brengt ook verantwoordelijkheid met zich mee. Bij het ontwerpen en ontwikkelen van technologie zijn er verschillende fases waar software ontwikkelaars een keuze moeten maken. Het lectoraat onderzoekt hoe je op die momenten rekening kunt houden met (publieke) waarden. Erik: “Sterker nog: hoe je bepaalde waarden kunt versterken en bij toepassing van techniek juist niet in de knel komen. Dit noemen we Value Enhancing Technologies (VETs). Misschien is het daarom ook goed om de software ontwikkelaars als de social engineers van de toekomst te beschouwen.”
Het lectoraat verkent met praktijkgericht onderzoek wat het effect van nieuwe technieken op mensen is. Erik: “We doen dat samen met organisaties, bedrijven én mensen die effect ondervinden van de nieuwe toepassing. Zo halen wij de waarden boven tafel die voor iedereen van belang zijn. Het gaat dan bijvoorbeeld om publieke waarden als verbod op discriminatie, menselijke waardigheid, privacy en autonomie. Als je die helder hebt, dan heb je handvatten om goede afspraken te maken en de menselijke maat aan te brengen in de ontwerp-, uitrol- en gebruiksfase van de techniek.”
Generatieve kunstmatige intelligentie
Door de opkomst van kunstmatige intelligentie komt de digitale revolutie in een stroomversnelling. Het onderzoek naar de menselijke maat in techniek wordt daardoor steeds relevanter. Erik: “Voor iedereen die toegang heeft tot een internet-browser is bijvoorbeeld generatieve kunstmatige intelligentie beschikbaar. Dit heeft gevolgen voor allerlei sectoren, ondernemers, publieke organisaties, en ook voor kennisinstellingen die zich bezighouden met onderwijs en onderzoek. We slaan daardoor continu nieuwe wegen in als samenleving. Hoe doen we dat op een verstandige manier?
Tijdens zijn lectorale rede zal Erik dit verder uitwerken. Hij doet dit door een aantal projecten uit te lichten waar het lectoraat onderzoek naar doet. De rede heeft als titel: Weet je wat VET is...?!
Door: Nationale Onderwijsgids
Beeld: Hogeschool Windesheim
