Sinds september 2023 kunnen studenten aan hbo en universiteit weer een basisbeurs aanvragen. Om de hoge inflatie enigszins te compenseren, kwam daar tijdelijk een extra bedrag bovenop. Meer dan de helft van de hbo- en wo-studenten komt makkelijk rond, ruim een derde vindt het niet makkelijk, maar ook niet moeilijk om rond te komen. Nibud-directeur Arjan Vliegenthart: "Kanttekening daarbij is natuurlijk dat uitwonende studenten het afgelopen jaar dankzij een tijdelijke koopkrachtmaatregel 164,30 euro bovenop de basisbeurs ontvingen. Dit bedrag vervalt met ingang van dit studiejaar, maar daar is lang niet iedereen zich van bewust." De studenten die moeilijk rond kunnen komen, wijten dit aan de kosten van levensonderhoud en hun achterblijvende inkomsten.

Niet goed rondkomen 

Ook mbo-studenten die de beroepsopleidende leerweg (bol) volgen, zien dit als belangrijke oorzaak voor het niet goed rond kunnen komen. Makkelijk rondkomen lukt hen iets minder vaak dan in 2021. Met name het aandeel uitwonende bol-studenten en het percentage studenten op niveau 1 en 2 dat niet goed kan rondkomen, is gestegen. Het aandeel mbo’ers met schulden en achterstanden is nog niet verminderd. Ongeveer een kwart van hen heeft hier nog altijd mee te maken. Vliegenthart: "We zien bijvoorbeeld dat de studenten die een achterstand hebben, die nu vaker hebben op de zorgverzekering en vaker op online aankopen. We doen daarom een beroep op de alertheid van zorgverzekeraars, om op tijd te achterhalen wat het probleem is. En financiële educatie verdient natuurlijk blijvend aandacht, meer dan nu het geval is."

Financiële kwetsbaarheid

De complexiteit van het studiefinancieringsstelsel draagt bij aan de financiële kwetsbaarheid van studenten. We zien dat hbo- en wo- studenten vaker beter op de hoogte zijn van de regelgeving binnen het stelsel dan mbo-studenten. Toch weten lang niet alle hbo- en wo-studenten dat de aanvulling op de basisbeurs in het studiejaar 2023/2024 een tijdelijke koopkrachtmaatregel was. Ook mbo’ers zijn hiervan niet goed op de hoogte. Tegelijkertijd kent het mbo verschillende leerroutes met verschillende regelingen en beginnen studenten er vaak op jongere leeftijd aan hun opleiding dan in het hbo en wo. "We hebben het ingewikkeld gemaakt voor deze groep. Het is natuurlijk fijn dat het maatwerk is, maar laten we kijken of dat iets minder ingewikkeld kan. Dan liggen er op termijn ook minder problemen op de loer. En ook hier geldt dat structurele financiële educatie zal helpen," aldus Vliegenthart. Net als veel anderen die een woning zoeken, worden ook studenten geconfronteerd met zeer hoge woonlasten. Vaak wonen zowel hbo- en wo- als mbo-studenten daarom noodgedwongen nog thuis. "Ook voor studenten moet woonruimte betaalbaar blijven. Uitwonende studenten geven nu gemiddeld zo’n 40 procent van hun besteedbaar inkomen uit aan wonen. Dat is een fors deel van hun budget."

Rentedragende lening 

De invoering van de basisbeurs gaat gelijk op met een afname in het percentage hbo- en wo-studenten dat een rentedragende lening heeft. Op dit moment heeft nog ongeveer 1 op de 4 (24 procent) hbo- en wo-studenten een rentedragende lening. "Ze lenen dus minder vaak en tegelijkertijd sparen ze ook flink," stelt Vliegenthart. "We zien dat studenten financieel zelfstandiger zijn geworden en daar heeft de basisbeurs volop aan bijgedragen. Om het positieve effect te kunnen blijven zien, is het dan ook zaak om na alle veranderingen die er zijn geweest, de basisbeurs te behouden. We zien immers dat met name studenten die hun studie zijn begonnen ten tijde van het leenstelsel nog altijd meer zorgen hebben over de schuld die zij opbouwen. De compenserende maatregelen van de overheid zijn onvoldoende om deze zorgen weg te nemen." Van de mbo-studenten heeft 10 procent een rentedragende lening.

Bijbaan 

Naast de basisbeurs is de bijbaan voor hbo- en wo-studenten de belangrijkste bron van inkomsten, dan pas volgt de bijdrage van de ouders. Studenten vragen vaker dan 3 jaar geleden zorgtoeslag aan en doen vaker belastingaangifte. Gemiddeld hadden hbo- en wo-studenten het afgelopen jaar 1.348 euro te besteden. Voor thuiswonende studenten was dat 1.063 euro, uitwonenden konden gemiddeld 1.709 euro uitgeven. Ook uitwonende mbo’ers ontvingen bovenop hun basisbeurs de tijdelijke koopkrachtmaatregel. Bol-studenten die niet meer thuis wonen hadden daardoor gemiddeld 1.596 euro te besteden. Voor studenten die de beroepsbegeleidende leerweg (bbl) volgen, was dat 1.891 euro. Deze laatste groep ontvangt geen studiefinanciering omdat zij over het algemeen 4 dagen per week werken en 1 dag per week naar school gaan. Zij verdienen daar gemiddeld 1.213 euro mee. "De situatie van de bbl’ers is sterk verbeterd. Mogelijk hebben zij profijt van de krappe arbeidsmarkt. Ze zijn praktisch opgeleid en relatief goedkoop", aldus Vliegenthart.

Het Nibud Studentenonderzoek 2024 bestaat uit twee delen: een surveyonderzoek onder mbo-studenten en een surveyonderzoek onder hbo- en wo-studenten. De belangrijkste reden voor deze opsplitsing is dat voor hbo- en wo-studenten andere regels gelden voor studiefinanciering dan voor mbo-studenten. In deze rapportage rapporteren we dan ook afzonderlijk over beide survey-onderzoeken. In deel 1 rapporteren we over het onderzoek onder mbo-studenten en in deel 2 over het onderzoek onder hbo- en wo-studenten.
In totaal zijn 1.623 studenten in het hbo en wo via een online survey bevraagd en 1.614 mbo-studenten, waarvan 1.402 bol-studenten en 212 bbl-studenten. Ten opzichte van de vorige meting hebben we een aantal zaken gewijzigd. De studenten zijn geworven via DUO en niet via een panel zoals bij eerdere metingen. Voor de gegevens over inkomsten uit werk, stage en studiefinanciering hebben we gebruikgemaakt van data van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en DUO. In andere metingen werden deze gegevens in de survey uitgevraagd. Dit maakt dat we niet alle uitkomsten kunnen vergelijken met de situatie in 2021.

Door: Nationale Onderwijsgids