Scholen hebben de belangrijke taak om bij te dragen aan het burgerschap van leerlingen. Niet alle scholen gaat dat even gemakkelijk af. De Onderwijsinspectie en het ministerie van onderwijs willen hierin verbeteringen zien. Het hier gepresenteerde onderzoek, gefinancierd door het NRO, biedt leraren, schoolleiders en beleidsmakers handvatten om het burgerschapsonderwijs in het primair en voortgezet onderwijs verder vorm te geven. 

 

Daarbij is gekozen voor een combinatie van kennis uit de wetenschappelijke literatuur met voorbeelden uit de praktijk op Nederlandse scholen voor basis- en voortgezet onderwijs. De literatuurstudie heeft inzicht gegeven in mechanismen binnen de school die kunnen bijdragen aan burgerschapscompetenties van leerlingen. Zes casestudies bij scholen in het primair en voortgezet onderwijs illustreren hoe die mechanismen vorm krijgen in de onderwijspraktijk. 

 

De basis voor goed burgerschapsonderwijs is een positief schoolklimaat: een veilige, respectvolle schoolomgeving waarin leerlingen en leraren open met elkaar praten en verschillen ‘er mogen zijn’. Aansluiten bij de leefwereld van leerlingen is daarbij essentieel: zo wordt burgerschap voor leerlingen concreet en nabij. Een belangrijk burgerschapsthema als ‘democratisch leren handelen’ kan op die manier geoefend worden én betekenis krijgen. Gebeurtenissen die zich voordoen in het leven van leerlingen en vragen die voortkomen uit de maatschappelijke actualiteit, zijn daarnaast een goed vertrekpunt voor de overdracht van burgerschapsinhouden. 

 

Doelgericht werken vanuit een gezamenlijke visie en onderlinge afstemming door leraren en schoolleiding draagt bij aan een goede vormgeving van burgerschapsonderwijs én creëert draagvlak binnen de school. Door burgerschap een plek te geven in een breed scala aan vakken wordt het voor leraren en leerlingen een vanzelfsprekend onderdeel van het onderwijs.