Vroeger las iedereen zo’n beetje hetzelfde nieuws, maar nu hebben we onze op maat gemaakte porties. Nieuws geselecteerd op basis van onze smaak en ons online gedrag. Maakt dat uit, dat we niet meer allemaal hetzelfde zien en lezen? ‘De kloof tussen burgers die voor politiek nieuws versus burgers die voor entertainment kiezen lijkt groter geworden in de digitale samenleving’, stelt communicatiewetenschapper Susan Vermeer die onderzoek deed naar ons nieuwsgebruik. ‘Maar digitale platforms vergroten tegelijkertijd de politieke betrokkenheid van burgers, vooral van jongeren.’ Vrijdag 19 november promoveert ze aan de Universiteit van Amsterdam (UVA). Dit meldt de UVA.
Digitale technologieën hebben nieuwsgebruik drastisch veranderd. Nieuws is 24/7 en overal toegankelijk, en er is een enorme diversiteit aan nieuwsbronnen. Niet alleen kranten zijn digitaal gegaan, ook zijn er nieuwsplatforms zoals nu.nl, en sociale media als Facebook en WhatsApp die ons dagelijks nieuws aanbieden. Vooral jongeren consumeren hun nieuws steeds meer online. Door deze digitale ontwikkeling is nieuws persoonlijker geworden en lezen we steeds minder hetzelfde nieuws. Onze eigen sociale connecties sturen van alles door, en algoritmes brengen ons nieuws afgestemd op wat zij over ons weten.
Goed functionerende democratie
Op de hoogte zijn van politieke en maatschappelijke kwesties is tegelijkertijd belangrijk voor een goed functionerende democratie. Sommige wetenschappers zijn daarom optimistisch over de nieuwe ontwikkelingen, want het zou aan dit functioneren bijdragen doordat we makkelijk informatie kunnen vinden die we ook nog eens echt interessant vinden. Andere wetenschappers waarschuwen juist voor een groeiende kloof door zogenaamde filterbubbels: zij die geïnteresseerd zijn in politiek, zijn veel beter geïnformeerd over politieke kwesties.
Politieke betrokkenheid van jongeren
Communicatiewetenschapper Susan Vermeer mengt zich in dit debat door te onderzoeken hoe nieuwsinhoud bepaalt wie wij zelf zijn en hoe onze omgeving ons nieuwsgebruik bepaalt. Ze constateert dat beide kanten van het debat een punt hebben. Ja, de kloof tussen burgers die politiek nieuws lezen en burgers die entertainment kiezen groeit. Maar, digitale platforms vergroten tegelijkertijd de politieke betrokkenheid van burgers, vooral van jongeren.
Nieuwsconsumptie via tv en internet
Omdat televisie nog steeds een belangrijke bron voor politiek nieuws is, kijk maar naar de COVID-19 crisis, onderzocht Vermeer allereerst nieuwsconsumptie via de tv. Hiervoor verzamelde ze onder andere data met behulp van kijkcijferkastjes in ruim 1.700 huishoudens (onder bijna 4.000 kijkers) die informatie gaven over wie, wanneer en hoe lang naar een bepaalde zender keek. Vervolgens verschoof Vermeer de aandacht naar de online wereld. Ze volgde het online gedrag van gebruikers met behulp van een browser plug-in. Hiermee werd een dataset gemaakt van meer dan 1 miljoen webpagina's van 175 websites (nieuwswebsites, zoekmachines en sociale media) dat inzicht gaf in welk soort nieuws waar wordt gezocht en gehaald.
Politiek vertrouwen
Tot slot legt Vermeer een verband tussen nieuwsgebruik en politieke interesse en politiek vertrouwen. Vooral de consumptie van traditionele nieuwsmedia blijkt sterk samen te hangen met deze interesse en vertrouwen, maar ook het gebruik van bijvoorbeeld mobiele nieuwsapplicaties hangt samen met politieke interesses. ‘Online platforms kunnen dus een positieve impact hebben op de samenleving’, concludeert Vermeer. ‘Ondanks dat de effecten klein zijn, dragen ze bij aan de interesse en interactie van burgers met politiek nieuws.’
Vermeer concludeert dat het onderzoek naar nieuwsconsumptie bruikbare aanknopingspunten geeft om nieuwsgebruik in de digitale samenleving beter te begrijpen. ‘Deels rechtvaardigt dit onderzoek het pessimistische beeld rond filterbubbels en dat burgers met meer politieke interesse vaker politiek nieuws consumeren en verschillen met burgers die minder politiek geïnteresseerd zijn worden vergroot.’
Digitale platformen
Maar het onderzoek toont volgens haar ook aan dat digitale technologieën en platformen kunnen bijdragen aan het vergroten van politieke betrokkenheid van burgers. ‘Burgers hebben niet alleen toegang tot een grote verscheidenheid aan nieuwsbronnen; ze maken hier dus ook daadwerkelijk gebruik van’, stelt Vermeer. ‘Bovendien kunnen digitale platformen een hulpbron zijn om jonge burgers bij politieke en maatschappelijke onderwerpen te betrekken.’
Door: Nationale Onderwijsgids
