Onderwijs in het vergroten van empathie is mogelijk interessant voor rechtenstudenten, omdat het in de juridische praktijk van belang is om je goed in een ander te kunnen verplaatsen. Tilburg Law School gaf buitenpromovenda Ingemarie Sam daarom de gelegenheid te onderzoeken of de methode Visual Thinking Strategies (VTS) daartoe kan bijdragen. Bij VTS worden in een groep interpretaties uitgewisseld over een kunstwerk. De methode blijkt oefening te bieden in het kunnen innemen van verschillende perspectieven, wat belangrijk is voor het vergroten van empathie. Dat meldt Tilburg University.
Uit eerder onderzoek was gebleken dat VTS bijdraagt aan de ontwikkeling van empathie van studenten geneeskunde. De methode vergroot voor hen vooral kritisch denken, observatie- en communicatievermogen. Voor rechtenstudenten is de ontwikkeling van empathie van belang omdat het in de juridische praktijk, net als in de geneeskunde, vaak gaat om gegevens en situaties die op verschillende manieren kunnen worden geïnterpreteerd.
Betrokken oordeelsvorming en responsief recht
Bovendien wordt in de rechtswetenschappen sinds de Toeslagenaffaire steeds meer waarde gehecht aan ‘betrokken oordeelsvorming’ en ‘responsief recht’. Daarvan is sprake wanneer een rechter naast juridische kennis gebruik maakt van kennis van de waarden en belangen van betrokkenen om tot een rechtvaardig oordeel te komen. Juristen en wetgevers zouden zich volgens deze benadering bewust moeten zijn van de situatie van de burger en de gevolgen van het recht voor de burger. De nieuwste competentiemodellen voor juridische curricula schenken daarom aandacht aan emotionele intelligentie, waar empathie deel van uitmaakt.
Groepsgesprek over een kunstwerk
Centraal in de VTS-methode staat het leren uitwisselen van perspectieven, wat van belang is in de ontwikkeling van empathie. Empathie bestaat uit het kunnen begrijpen en invoelen van de situatie van iemand anders (respectievelijk cognitieve en emotionele empathie), waarbij verschil wordt ervaren tussen de gevoelens van zichzelf en de ander. Bij de VTS-methode wordt onder leiding van een getrainde gespreksleider, facilitator genoemd, een groepsgesprek gevoerd over een kunstwerk dat op verschillende manieren kan worden ervaren en geinterpreteerd.
VTS-lessen
Voor het onderzoek organiseerde Sam VTS-lessen voor eerstejaars en derdejaars bachelorstudenten van TLS. Zij vulden vervolgens een vragenlijst in om het effect van de lessen te onderzoeken. Die vragenlijst werd ook voorgelegd aan eerstejaars die geen VTS-lessen hadden gevolgd.
Sam vond geen verschil tussen eerstejaars die wel en die geen VTS hadden gedaan. Bij derdejaars leken mannelijke studenten na het volgen van VTS-lessen wel meer empathie te hebben ontwikkeld. Voor vrouwelijke studenten gold dat in mindere mate, maar hun scores waren al hoger dan die van mannelijke studenten voordat ze VTS-onderwijs volgden. Daarnaast blijkt uit reflecties van derdejaarsstudenten over hun VTS-ervaring dat VTS helpt om verschillende perspectieven te zien en daarvoor open te gaan staan. Wel vinden ze het in het begin vaak lastig om hun mening te geven als ze niet van tevoren zeker weten dat dat 'het goede antwoord' is. De rol van de facilitator is dan ook van essentieel belang om een veilige omgeving te creëren.
VTS-onderwijs
Aanvullend onderzoek zal moeten aantonen onder welke omstandigheden VTS-onderwijs het beste ingezet kan worden in juridisch onderwijs.
Door: Nationale Onderwijsgids
