Van de 481 leerlingen met een Arabische voor- en achternaam bleek de helft een half schoolniveau lager ingeschaald te worden dan leerlingen met dezelfde intelligentie en een Europees klinkende achternaam. Leerlingen met een Afrikaanse of Spaanse naam volgende ook een iets lager schoolniveau.

Het onderzoek focust zich voornamelijk op intelligentie en namen. Factoren zoals onderwijsondersteuning thuis, sociaaleconomische status en culturele verwachtingen zijn voor dit onderzoek niet meegenomen.

Vijf niveaus 

De middelbare school in Nederland is verdeeld in vijf niveaus. Dat zijn twee praktische vooropleidingen (praktijkonderwijs en vmbo-b/k) en de drie theoretische vooropleidingen (vmbo-t, havo en vwo). Het schooladvies dat op de basisschool gegeven wordt speelt een grote rol bij het niveau waar achtstegroepers uiteindelijk terechtkomen.

Half schoolniveau lager 

Dat kinderen met een Arabische naam een half schoolniveau lager worden ingedeeld, is volgens onderzoeker Femke Hovinga een voorbeeld van kansenongelijkheid. “We hebben maar vijf schoolniveaus. Stel dat je in plaats van een vwo-advies een havo/vwo-advies krijgt, dan komt het er vaak op neer dat je naar de havo gaat.”

Volgens Suzan de Winter- Koçak van het Verwey-Jonger Instituut zullen onderwijsprofessionals aangeven dat ze maatwerk leveren. “Dat ze bij de leerlingen ook naar andere dingen kijken en dat daarom het schooladvies kan afwijken.” Maar als er tussen leerlingen met of zonder Nederlandse naam structureel zo’n groot verschil te zien is gaat dat argument niet op.

Doorstroomtoets 

Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap gaat het onderzoek ook bekijken. Een woordvoerder geeft aan dat het ministerie weet dat er leerlingen structureel worden onderschat bij het schooladvies. Maar een passende plek voor de leerlingen wanneer ze naar het voortgezet onderwijs gaan, is ook heel belangrijk. Daarom houdt het OCW vast aan de doorstroomtoets om ongelijkheid tegen te gaan.

Minder zelfvertrouwen 

Leerlingen blijken door een te laag schooladvies minder zelfvertrouwen te hebben. In januari 2024 kwam NU.nl met dat onderzoek naar buiten. Een te laag schooladvies is volgens beide onderzoekers schadelijk voor de carrière van de onder geadviseerde leerlingen. Daardoor moeten ze opleidingen gaan stapelen om te komen waar ze naartoe willen.

Niet alle leerlingen met een te laag schooladvies doen dit, aldus Hovinga. Het risico op schooluitval wordt groter als de leerlingen hun motivatie verliezen.

Door: Nationale Onderwijsgids / Femke van Arendonk