Als het asielbeleid van de Europese Unie niet wordt hervormd om te voldoen aan de eisen van solidariteit tussen lidstaten, zullen crises zich blijven voordoen. Op de lange termijn leiden zal dat leiden tot de desintegratie van de Unie door uitholling van de gemeenschappelijke waarden. Dat is de conclusie van het promotieonderzoek van Lukasz Dziedzic, dat hij op 4 februari 2022 verdedigt aan Tilburg University. Dit meldt de universiteit van Tilburg.
Solidariteit is een sleutelbegrip gebleken in de vele crises die de EU de afgelopen jaren het hoofd heeft moeten bieden. Van de eurocrisis tot de vluchtelingencrisis en de recente coronacrisis: solidariteit was een buzzword in het politieke, publieke en wetenschappelijke debat. Wat echter ontbrak, was een duidelijke conceptuele analyse van het gebruik en misbruik van dit begrip in de EU. Lukasz Dziedzic heeft met zijn onderzoek getracht dit hiaat te vullen aan de hand van een casestudy over het asielbeleid. Gebruikmakend van filosofische, sociologische en politiek-wetenschappelijke inzichten heeft hij een conceptuele analyse gemaakt en gecombineerd met een juridisch-doctrinaire dimensie.
EU-lidstaten
Het onderzoek van Dziedzic toont de wisselwerking tussen twee kernconceptualisaties van solidariteit in de EU. Centraal staat het concept van groepssolidariteit, dat gebaseerd is op een reeks verdragsrechtelijk geborgde gemeenschappelijke waarden en dat van EU-lidstaten verlangt dat ze handelen in het collectieve belang van de Unie als geheel in plaats van in hun nationale eigenbelang. Het doet een beroep op lidstaten om samen te werken in plaats van mee te liften, om de lusten en lasten van samenwerking eerlijk te verdelen, om elkaar te vertrouwen bij de loyale uitvoering van lidstatelijke verplichtingen en om andere lidstaten te steunen wanneer dat nodig is.
EU-beginselen
Wanneer groepssolidariteit wegvalt, treedt kritische solidariteit in werking als correctiemechanisme. Burgers, activisten en wetenschappers kunnen vanuit een kritische betrokkenheid tegenstrijdigheden tussen beleid en praktijk blootleggen en de noodzaak van veranderingen onderstrepen. Bijvoorbeeld als het gaat om frictie tussen de EU-beginselen van het creëren van eerlijke en menswaardige omstandigheden voor asielzoekers en de praktijk van het voor onbepaalde tijd onderbrengen van asielzoekers in kampen aan de buitengrenzen van de EU.
Asielbeleid
De opties om de problemen in het asielbeleid op te lossen liggen op tafel, maar toch ontbreken ze in de huidige hervormingsvoorstellen in het nieuwe Migratie- en Asielpact van de EU. "De plannen zoals ze er nu liggen, zijn een halfslachtige concessie aan lidstaten die helemaal geen vluchtelingen willen opnemen door ze toe te staan in plaats daarvan een bijdrage te leveren aan grenscontroles en het uitzetten van afgewezen asielzoekers," legt Dziedzic uit. "En de overbelaste lidstaten aan de buitengrenzen van de EU wordt een zeer complex en bureaucratisch overbrengingsmechanisme aangeboden (met de eufemistische naam 'solidariteitsmechanisme'), waarvan een vergelijkbare vorm in het verleden onwerkbaar is gebleken."
Dziedzic komt tot de conclusie dat als het asielbeleid van de EU niet wordt hervormd om te voldoen aan de eisen van solidariteit tussen lidstaten, crises zoals deze zich zullen blijven voordoen. Op de lange termijn kunnen die leiden tot de desintegratie van de Unie door uitholling van de gemeenschappelijke EU-waarden. “Wat ontbreekt, is de politieke visie om af te stappen van een kortetermijnaanpak van steeds terugkerende crises en een echt gemeenschappelijk Europees asielsysteem te ontwikkelen,” aldus Dziedzic. “In het streven naar een pragmatische consensus door het accommoderen van stellingnames die botsen met kernwaarden van de EU, ligt het risico besloten dat dit uiteindelijk meer kwaad dan goed doet en de waarden ondermijnt waarop de EU is gegrondvest – haar ethos.”
Proefschrift
Lukasz Dziedzic verdedigt zijn proefschrift op vrijdag 4 februari 2022 om 10.00 uur aan Tilburg University. Titel proefschrift: 'Solidarity and Critique in the European Union – A Case Study of Asylum'. Promotoren: prof. dr. H.K. Lindahl en prof. dr. C.R.J.J. Rijken. De verdediging is te volgen via een livestream.
Door: Nationale Onderwijsgids
