Het onderwijs in Finland behoort tot de top 5 van het beste onderwijs van de wereld. Dat blijkt tenminste al jaren uit het PISA-onderzoek van de OESO. Hoog tijd om het Finse onderwijsstelsel eens nader onder de loep te nemen. Is het echt zo goed als ze zeggen? Moeten we in Nederland ook aan het Finse systeem?
Onderwijs in Finland
Eerst maar even een korte introductie op het onderwijsstelsel van Finland. Het Finse onderwijs kent vier fasen: de voorschoolse periode, het negenjarige basisonderwijs en onderbouw voortgezet onderwijs, de bovenbouw van het algemeen vormend onderwijs of het (voorbereidend) beroepsonderwijs en het hoger onderwijs.
In Finland is er gratis dagopvang voor kinderen vanaf acht maanden tot en met vijf jaar. Daarnaast is er voor zesjarigen een voorschoolse opvang, de Esioptus. Dit wordt gegeven op basis van een onderwijscurriculum dat met ouders, kinderopvangmedewerkers en beleidsmakers samen is vastgesteld.
Vanaf zeven jaar tot zestien jaar is het Finse kind verplicht tot het volgen van onderwijs. Dit gebeurt veelal op de Peruskoulu. Deze kent twee fasen. De eerste fase is de zesjarige basisvorming, waarin gezamenlijk onderwijs wordt gevolgd onder één leerkracht, qua structuur dus vergelijkbaar met de basisschool in Nederland. De tweede fase bestaat uit de middenscholen met een vakinhoudelijke structuur. Hierin wordt ook door meerdere docenten lesgegeven. Alle scholen volgen een nationaal kerncurriculum. Binnen dit kerncurriculum is er ruimte voor scholen om hun eigen curricula op te stellen.
De bovenbouw van het voortgezet onderwijs bestaat uit twee typen scholen, beroepsvoorbereidend onderwijs en algemeen vormend voortgezet onderwijs. Dit laatste is een voorbereiding op de universiteit.
Inclusief en gepersonaliseerd leren
In Finland zijn de klassen sterk gedifferentieerd. Elke leerling krijgt programma op maat dat op basis van zijn/haar vorderingen na verloop van tijd kan worden aangepast. Daarmee is het Finse onderwijs inclusief voor alle kinderen, ook voor hen met lichamelijke, verstandelijke en geestelijke beperkingen. Bovendien zorgt het systeem ervoor dat zittenblijven bijna niet bestaat.
Het Finse systeem kent ook geen gestandaardiseerde toetsen en examens voor leerlingen onder zestien jaar. Theorie hierachter is dat het geen zin heeft om kinderen met zoveel verschillende kwaliteiten dezelfde testen te laten doen. Leraren geven dan ook geen cijfers, maar beschrijvende feedback. Prestatiedruk en toetsangst spelen daarom geen rol, en creativiteit en eigen initiatief worden aangemoedigd.
Voorstanders van het Finse onderwijsstelsel zijn met name lyrisch over:
Universitaire lerarenopleidingen met status
Alle lerarenopleidingen zijn universitaire opleidingen. Voordat een student wordt toegelaten, moet hij eerst een strenge toelatingsprocedure doorlopen. Ook als de leraar eenmaal afgestudeerd is, is bijscholing heel belangrijk. Het lerarenvak heeft een hoge status, vergelijkbaar met die van een arts, en wordt gezien als een van de meest belangrijke beroepen in de samenleving. Het is een zeer populaire opleidingskeuze onder leerlingen en er is dan ook nauwelijks sprake van een lerarentekort.
Curriculumvrijheid
Scholen hebben zelf heel wat melk te brokkelen in de inrichting van het curriculum. Hoewel er een nationaal curriculum met kerndoelen bestaat, kunnen scholen en docenten zelf binnen een flexibel kader hun eigen curriculum vaststellen. Maar ook bij het nationale curriculum wordt veelvuldig de mening van de docenten meegenomen. Dit heeft geleid tot een grote homogeniteit in opvattingen en praktijken en symboliseert de cultuur van vertrouwen tussen de overheid en de scholen.
Minder lessen, meer resultaten
Finlandse leerkrachten geven per dag gemiddeld een uur minder les. Ook hebben de leerlingen vaker pauze en zijn ze vroeger vrij dan in Nederland. Finnen gaan ervan uit dat kinderen beter en effectiever leren als ze fris zijn. Bovendien leert een kind ook heel veel van spelen. Bijkomend voordeel is dat de leraar zelf meer tijd overhoudt voor lesvoorbereiding en onderwijsontwikkeling. Iets waar leraren in Nederland bijna geen tijd voor hebben.
Geen toetsen, maar feedback
Tot de leeftijd van zestien jaar krijgen de leerlingen geen gestandaardiseerde toetsen. Leraren geven beschrijvende feedback. Toetsen zorgen alleen maar voor stress en prestatiedruk. Bovendien zijn leraren zelf prima in staat om het niveau van het kind te bepalen en te zien waarin hij nog bijgeschoold moet worden.
Gepersonaliseerd leren
Elk kind kan gepersonaliseerd leren, en heeft de verantwoordelijkheid voor zijn eigen leerproces. Creativiteit en voornamelijk zelf creatief denken staat hoog in het vaandel in het Finse onderwijs. Kinderen mogen vaak zelf kiezen welk project ze willen doen. De rol van de leraar is hierin heel belangrijk. Ook hier is het een kwestie van vertrouwen aar en de leerling.
Pas richting kiezen vanaf zestien jaar
Finse leerlingen hoeven niet op twaalfjarige leeftijd al te kiezen voor het voortgezet onderwijs. Pas als een zestienjarige leerling het verplichte onderwijs heeft doorlopen, kan hij/zij kiezen tussen het voorbereidend wetenschappelijk onderwijs (gevolgd door de universiteit) of voor het beroepsonderwijs.
Zijn er ook nog minpunten?
Gelijkheid
Er moet een kanttekening geplaatst worden bij de Finse gelijkheid. Finland heeft naar verhouding veel minder allochtonen dan andere Europese landen, waardoor het ook minder taal- en leerproblemen kent.
Grotere klassen
Volgens de Chileense ervaringsdeskundige Alfonso Gutierrez (1961), die opgroeide in de Verenigde Staten en nu woont en werkt in Finland, worden de klassen ook in Finland steeds groter en neemt ook het aantal probleemleerlingen toe.
Burn-out
Daarnaast merkt Gutierrez op dat door de toename van het aantal probleemleerlingen ook significant meer leraren een burn-out krijgen.
Ict
Ook schijnt Finland op het gebied van digitale hulpmiddelen in de klas nogal achter te lopen.
Volgens Anton Béguin van CITO is de populariteit van Fins onderwijs een tijdelijke trend. Over een aantal jaren zal weer iets anders in de belangstelling komen te staan, is zijn verwachting.
En de conclusie?
Zonder alle voors en tegens van het Finse onderwijsstelsel uitputtend behandeld te hebben, kunnen we toch wel stellen dat het Finse onderwijs veel goeds te bieden heeft. Op het gebied van inclusief en gepersonaliseerd leren lopen ze voorop. Ook de vrijheid en het vertrouwen in de leerkrachten is een groot goed. Toch lijken de problemen met grotere klassen en lastige leerlingen ook Finland niet voorbij te gaan. In de toekomst zal blijken of deze trend doorzet.
Door: Redactie Nationale Onderwijsgids
Er zijn veel allochtonen jongeren die thuis onvoldoende Nederlands spreken. Dan moet dat m.n. van school komen en wordt er onevenredig veel tijd in taal i.p.v. andere vakken gestoken. Deze kinderen dom zijn niet dom, het levert gewoon problemen op t.a.v. snelheid en hoeveelheid stof een kind kan opnemen. Probeer zelf eens een Russische school en ervaar het.
En nog verder: - er is geen "gepersonaliseerd leren"; zoals ook een andere reactie aangegeeft, er is weinig aandacht voor hele goede leerlingen; iedereen wordt geacht hetzelfde leertraject te doorlopen, inclusief kinderen met leerproblemen of -beperkingen. Leraren klagen hier zelf ook veel over. Ik heb zelf in Finland gewoond, mijn kinderen hebben daar op school gezeten, en mijn vrouw is Finse.
En verder: - door het ontbreken van gestandaardiseerde toetsen is het alleen de feedback van de leraar die het niveau bepaalt, en leraren worden beoordeelt op het niveau dat hun leerlingen halen, met als gevolg dat deze feedback opgedreven wordt.
Wat is als bron voor dit artikel gebruikt? Het staat vol met onjuistheden: - het lerarenvak heeft helemaal niet de hoge status die hier wordt beschreven; het salarisniveau voor leraren is ook laag. - zittenblijven bestaat bijna niet omdat scholen financieel gekort worden voor leerlingen die blijven zitten, leerlingen die in Nederland zouden blijven zitten gaan in Finland gewoon over.
Het grootste pluspunt van het Finse onderwijs is, kortere lesdagen, elke 45 min. pauze. Elke dag een beetje huiswerk vanaf de eerste klas, zodat er een minder grote overgang is naar de middelbare school. Goed opgeleide leraren, die zelf lessen mogen plannen, zodat ze aansluiten bij de interesses van de leerlingen maar ook bij de passie van de docent. Veel meer zelfstandigheid van de leerlingen.
Nadeel, er is weinig oog voor de hele goede leerlingen, want een docent moet er voor zorgen dat juist de zwakste leerling mee komt. (Dit verschilt ook per docent natuurlijk). Heel veel vrijheid voor de ouders om kinderen niet naar school te laten gaan (voor vakantie o.i.d.) waar de docent dan moet zorgen dat de leerling weer bij is met de rest van de klas (wat extra werkdruk geeft voor docenten).
Nadeel, er is weinig oog voor de hele goede leerlingen, want een docent moet er voor zorgen dat juist de zwakste leerling mee komt. (Dit verschilt ook per docent natuurlijk). Heel veel vrijheid voor de ouders om kinderen niet naar school te laten gaan (voor vakantie o.i.d.) waar de docent dan moet zorgen dat de leerling weer bij is met de rest van de klas (wat extra werkdruk geeft voor docenten).
Daarnaast is de leerplicht met 6 jaar. Esiopetus (gratis) is tegenwoordig verplicht. Er wordt wel gewoon getoetst, maar geen gestandaardiseerde toetsen, maar mijn kinderen hebben ook gewoon overhoringen en repetities. Vanaf klas 7 krijgen de kinderen cijfers, en is de prestatiedruk groot, want afhankelijk van je gemiddelde wordt je toegelaten tot een bepaalde Lukio.
Ik woon zelf in Finland: Kinderen mogen pas met 10 maanden naar de opvang (en dat is erg jong, meesten gaan pas nadat ze een jaar zijn) en het is niet gratis, wel een stuk goedkoper dan in Nederland. Het is inkomensafhankelijk. Dus heb je geen of een laag inkomen, dan is het gratis, en anders betaal je ongeveer max 300 euro per kind per maand als ze voltijds naar de opvang gaan.
Mee eens met opmerking over 'allochtonen'. De andere minpunten zijn ook niet zo sterk en inhoudelijk. Terwijl ik laatst las dat in Finland vakken als ak en gs niet zo vanzelfsprekend zijn op het VO en dat er vooral veel aandacht wordt besteed aan onderdelen die in PISA worden meegenomen; is dat zo? Juist de brede basis tot aan het eind van de onderbouw is in NL ook veel waard m.i.
Fijn om voors en tegens van het Finse systeem zo mooi, kort en overzichtelijk op een rij te krijgen. Dank daarvoor. Ik heb wel moeite met de formulering van het 1e minpunt: "Finland heeft minder allochtonen waardoor het minder leerproblemen kent"? Serieus?!? Dus meer allochtonen is meer leerproblemen? Dat mag wat mij betreft worden geschrapt / herschreven.