Omdat een school wordt gezien als publieke instelling, zijn zij door de wet gebonden aan diverse regels. Een van deze regels is dat zij verplicht moeten meedoen aan Europese aanbesteding. Ofwel, ze dienen bij Europese bedrijven meer dan 221.000 euro per jaar aan opdrachten uit te zetten. Veelal is dit geen probleem, doordat overkoepelende scholengemeenschappen de bestellingen voor meerdere scholen doen. Maar wat wel een probleem is, is het feit dat er slechts twee leveranciers meedingen voor deze opdrachten. Dat zijn Heutink en De Rolf Groep. Door de afwezigheid van meerdere aanbieders zijn scholen gebonden aan het lesmateriaal, de diensten en de opgestelde prijzen die deze twee leveranciers bieden.

Innovatie en creativiteit wordt beperkt

Doordat alle basisscholen dus slechts twee aanbieders hebben om uit te kiezen, merken zij vaak dat innovatie en creativiteit uitblijft. Lesmethodes worden bijvoorbeeld zonder invloed van de scholen opgesteld. Er vindt namelijk enkel contact plaats tussen de aanbieder en de uitgever. Volgens Frank Cuijpers, financieel manager van 32 basisscholen, is dit zorgwekkend. Met name omdat scholen en scholenkoepels graag leerkrachten de mogelijkheid willen geven om ze te laten bepalen welke lesmethode past bij de visie van de school. Dit kan echter alleen als er gesprekken plaatsvinden tussen de verschillende uitgevers en de leerkrachten. Een mogelijkheid die nu dus niet bestaat. Daarnaast zouden de aanbieders niet innoveren omdat ze toch weten dat scholen ‘gedwongen’ zijn om bij hen de producten af te nemen.

Uitgevers staan niet open voor directe levering aan scholen

De enige manier om aan de dominante positie van de leveranciers te ontkomen, is door uitgevers te vragen om direct aan scholen te leveren, zonder de tussenkomst van een distributeur. Makkelijk genoeg, zou je zeggen. De realiteit is anders: uitgeverijen staan er niet voor open om direct aan basisscholen te leveren. Hoogleraar Europees en nationaal aanbestedingsrecht Pieter Kuypers vermoedt dat dit te maken heeft met de positie van de leveranciers. Zij kunnen uitgeverijen namelijk, door hun uitzonderlijk grote marktaandeel, dwingen om niet direct aan scholen te leveren. Daarbij blijkt uit onderzoek van Investico dat in de enkele gevallen dat uitgeverijen er toch in geslaagd zijn om zich los te maken van de leverancier en direct te leveren aan een school, zij tot op de dag van vandaag nog zwartgemaakt worden. De leveranciers hebben namelijk ook een adviserende rol op veel scholen over lesmethodes die zij kunnen afnemen. Heutink en De Rolf Groep zouden zich tijdens dergelijke adviesgesprekken slecht uitlaten over de lesmethodes van de ‘bevrijde’ uitgeverijen.

Gaat het scholen lukken zich los te maken van leveranciers?

Helaas is het dus zo dat Heutink en De Rolf Groep dus de enige leveranciers zijn waaruit het Nederlandse basisonderwijs kan kiezen. Daarnaast zien zij dat veel van de gangbare lesmethodes van uitgeverijen enkel te verkrijgen zijn via deze leveranciers. Vaak weten ze dan ook niet hoe zij zich los kunnen maken van de leveranciers, ondanks de vele gesprekken die al gevoerd zijn. Het is volgens financieel manager Cuijpers echter van enorm belang dat scholen weer zeggenschap krijgen over de beschikbare lesmethodes en het lesmateriaal. Hoogleraar Kuypers denkt dat het Nederlandse basisscholen zou kunnen lukken om zich los te maken van Heutink en De Rolf Groep, maar dat kan maar op één manier: samenwerken en gezamenlijk optrekken met andere scholen.

Door: Nationale Onderwijsgids / Fleur Zomer