Eén op de drie leerlingen gaf zijn leven het laatste halfjaar van 2021 een onvoldoende, blijkt uit een onderzoek over het welbevinden van jongeren in coronatijd van het Landelijk Aktie Komitee Scholieren (LAKS) en stichting Cultureel Jongeren Paspoort (CJP). Voor dit onderzoek gaven 120.000 scholieren tussen de twaalf en achttien jaar wekelijks aan hoe het met ze ging. Ook als de maatregelen even van de baan zijn, betekent dat nog niet dat alle leerlingen meteen weer lekker in hun vel zitten. Steven Pont: “De coronapandemie kan voor leerlingen zomaar een nasleep hebben van een paar jaar.”

Gedrag van leerlingen 

In een webinar van de VO-raad legt Pont uit hoe het komt dat de coronapandemie effect heeft op het gedrag van leerlingen. Hij vertelt dat gedrag door drie factoren beïnvloed wordt: genetische aanleg, levenservaring en omgeving. Die laatste heeft betrekking op wat er om je heen gebeurt, zoals een coronapandemie en de gevolgen ervan. Thuisonderwijs, veranderingen in de thuissituatie en de onzekerheid rond de pandemie leverden voor een deel van de leerlingen veel stress op. Op zich is stress niet erg – die houdt je alert – maar als je te vaak achter elkaar stresspieken ervaart, heeft je stresssysteem geen tijd om te herstellen. Pont: “Leerlingen worden dan overvraagd en dat zie je terug in hun gedrag.”

Draagvlak verstevigen 

Veranderend gedrag heeft alles te maken met draagkracht en draaglast. Pont: “Op het moment dat alles thuis en op school op orde is, is de draagkracht goed en kan een leerling meer draaglast aan. Maar als die twee langere tijd uit balans zijn, heb je een probleem.” Volgens Pont is het in zo’n situatie belangrijk het draagvlak – de steun die leerlingen van de mensen om hen heen ervaren – te verstevigen. Dat doe je in de klas door meer tijd in te ruimen voor pedagogiek, ook al gaat dit ten koste van je didactiek. Pont: “Als leerlingen niet lekker in hun vel zitten, komt wat ze moeten leren niet binnen.” 

Onder druk staan 

Continu onder druk staan kan volgens Pont leiden tot het verlies van vaardigheden, kinderlijker gedrag en teruggang in ontwikkeling. “Ook zie je dat jongens hun frustraties in het algemeen afreageren op anderen, terwijl meisjes het op zichzelf betrekken, wat kan leiden tot depressies, maar bijvoorbeeld ook tot eetproblemen of automutilatie.” Met pedagogiek is volgens Pont te voorkomen dat leerlingen onderuitgaan. Tips waarmee je leerlingen kunt ondersteunen:

“Stap één is aan leerlingen uitleggen hoe het komt dat ze niet lekker in hun vel zitten. Je kunt dit vergelijken met een gebroken arm. Als de dokter tegen je zegt dat je morgen meer pijn zult hebben maar dat de pijn daarna afneemt, wordt de pijn niet minder, maar het helpt te weten dat dat wat je voelt, normaal is.” 

Vragen stellen 

“Zie je leerlingen en stel vragen. Ik hoor soms van leraren dat ze bang zijn het verkeerde te zeggen, of dat ze vinden dat ze het probleem ook moeten oplossen en niet weten hoe. Maar alleen al het kunnen doen van je verhaal zorgt voor ontlading en werkt helend. Vraag door met de woorden ‘vertel eens meer’, en knijp zo de citroen uit.”

Slachtofferrol 

“Wanneer je als leraar te veel in problemen meegaat en je eisen naar beneden bijstelt, los je problemen niet op en loop je het risico dat de leerling in een slachtofferrol belandt. Geef leerlingen de tijd en ruimte om hun verhaal te doen, maar laat ze ook gewoon hun toets of werkstuk maken.”

“Kijk hoe je jezelf en je collega’s op de been houdt, want voor jou als leraar was de coronaperiode evengoed zwaar. Sta daarbij stil en help elkaar. Pas als je als leraar goed in je vel zit, kun je zorgen voor een stevig pedagogisch klimaat in de klas.”

Door: Nationale Onderwijsgids