AMSTERDAM (ANP) - Wie zegt dat iemand 'niet dom' is, geeft daarmee aan dat hij eigenlijk het tegenovergestelde had verwacht. Het gebruik van een ontkenning geeft in zulke gevallen de stereotiepe verwachting van de spreker weer.

Dat blijkt uit onderzoek waarvan de Vrije Universiteit in Amsterdam de resultaten woensdag heeft gepubliceerd.

Een leraar kan bijvoorbeeld over een leerling het vooroordeel hebben dat die dom is. Als die leerling onverwacht een slimme prestatie levert, zal de leerkracht zeggen dat hij 'niet dom' is.

Hoge verwachtingen
Een student van wie hij hogere verwachtingen heeft, zal hij in zo'n geval eerder als 'slim' omschrijven. Het gevolg hiervan is volgens de onderzoekers dat de leerling die 'niet dom' wordt genoemd omdat hij een slimme prestatie heeft geleverd, toch met het begrip 'dom' wordt geassocieerd.

De wetenschappers waarschuwen dat op dezelfde manier verwachtingen over bepaalde sociale groepen, bijvoorbeeld vrouwen, Marokkanen of hooligans, op een subtiele wijze worden gecommuniceerd.

Stereotypen
Ontkenningen maken namelijk structureel deel uit van ons taalgebruik. Dat gaat onbewust maar het kan er wel toe bijdragen dat vooroordelen en stereotypen in stand worden gehouden.

Formuleringen met ontkenning laten zien wat de vooraf bestaande verwachting was en houden deze in leven, concluderen de onderzoekers. Zij raden aan om terughoudend te zijn met het gebruik van ontkenningen als het van belang is onbevooroordeeld te communiceren.

Hun bevindingen verschijnen binnenkort in het wetenschappelijke tijdschrift Journal of Personality & Social Psychology.