Was M.A. Koekkoek fout in de oorlog? Het Nationaal Onderwijsmuseum ontdekt nieuwe feiten over het oorlogsverleden van de bekende illustrator van schoolplaten.

Marinus Adrianus Koekkoek (1873-1944) is bij een groot publiek bekend om zijn kleurrijke, gedetailleerde schoolplaten van dieren in hun natuurlijke omgeving, die tientallen jaren in Nederlandse klaslokalen gebruikt zijn voor het biologieonderwijs.

Het afgelopen decennium dook Koekkoeks naam verschillende malen op in studies naar collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog. Koekkoek zou propaganda-affiches en antisemitische spotprenten hebben getekend. Maar klopt deze beschuldiging wel? Tijdens onderzoek voor de tentoonstelling In sloot en plas, leven en werk van M.A. Koekkoek ontdekte het Nationaal Onderwijsmuseum nieuwe feiten.

Fout tijdens de Tweede Wereldoorlog?
Tijdens de Tweede Wereldoorlog zou de inmiddels bejaarde schoolplatenillustrator M.A. Koekkoek propaganda-affiches hebben ontworpen voor de Nationale Jeugdstorm, een op de fascistische Hitlerjugend geïnspireerde jongerenorganisatie. Daarnaast, zo gaat het verhaal, werkte Koekkoek ook voor Het nieuwe volk, waarvoor hij antisemitische illustraties tekende.

Tijdens het onderzoek voor de tentoonstelling In sloot en plas werden archiefstukken gevonden die deze ernstige vorm van collaboratie weerlegden. Wat was er aan de hand? Na de Tweede Wereldoorlog vond er een naamsverwisseling plaats: niet Marinus Koekkoek, maar zijn zoon Kees Koekkoek (1903-1982), die zijn werk vaak ondertekende met "Koekkoek M.A.zn" (betekenis: zoon van Marinus), was de collaborateur.

Uit de naoorlogse processtukken blijkt dat het Kees Koekkoek was die voor de nationaalsocialistische propagandamachine werkte. Vader M.A. Koekkoek was op geen enkele manier betrokken bij de totstandkoming van het nationaalsocialistische en antisemitische illustratiewerk van zijn collaborerende zoon.

Tentoonstelling
Op maandag 21 maart 2011 opent de tentoonstelling In sloot en plas, leven en werk van M.A. Koekkoek. In de tentoonstelling zijn de prachtige, kleurrijke olieverfschilderijen, aquarellen, tekeningen en schetsen te zien die de basis vormden voor de bekende wandplaten en illustraties in schoolboeken.

Daarnaast is ook zijn werk voor verschillende opdrachtgevers tentoongesteld, waaronder dat van Museum Naturalis te Leiden. Tot en met 8 januari 2012 is In sloot en plas te bewonderen in het Nationaal Onderwijsmuseum te Rotterdam.