UTRECHT - In het voortgezet onderwijs woeden felle publieke discussies over managers die er de schuld van zouden zijn dat docenten geen ruimte hebben om hun werk goed te doen.

Het debat over managers en professionals in het onderwijs wordt onterecht versimpeld (‘meer ruimte voor de professional', ‘weg met de manager'). Het eenzijdige beeld van leidinggevenden als managers die vervreemd zijn van docenten, kiezen voor management en zich niets zouden aantrekken van docenten, komt niet overeen met de werkelijkheid.

Dit blijkt uit het proefschrift Loyale leiders: een onderzoek naar de loyaliteit van leidinggevenden aan docenten in het voortgezet onderwijs waarop Bas de Wit op vrijdag 20 januari promoveert aan de Universiteit Utrecht.

Loyale leiders
In zijn proefschrift toont De Wit aan dat simpele vooronderstellingen over managers in het onderwijs het maatschappelijk en politiek onbehagen voeden, en leiden tot pleidooien voor nieuw beleid en organisatieverandering, maar nauwelijks kritisch worden beoordeeld op hun houdbaarheid.

In tegenstelling tot de dominante beeldvorming, laat De Wit zien dat leidinggevenden niet vervreemd zijn van docenten in het voortgezet onderwijs. Bestuurders, schoolleiders en middenmanagers in het voortgezet onderwijs zijn over het algemeen loyale leiders. Dat is niet alleen een kwestie van houding; loyaliteit uit zich ook in gedrag.

"Leidinggevenden hebben gevoelsmatig veel met docenten, onder meer doordat ze zelf een onderwijsachtergrond hebben. Die gevoelde band leidt er toe dat leidinggevenden rekening houden met de consequenties van hun handelen voor hun relatie met docenten en regelmatig keuzes maken waarbij het belang van docenten voorop staat", aldus De Wit. Schoolgrootte speelt in die loyaliteit geen rol: ook leidinggevenden in grote scholen voelen zich betrokken bij docenten.

‘De' manager in het onderwijs bestaat niet
Het onderzoek laat bovendien zien dat leidinggevenden in het onderwijs geen homogene ‘kaste' van bestuurders en managers zijn geworden, die zich vereenzelvigt met bedrijfskundige instrumenten en abstracte managementprincipes. "Bestuurders, schoolleiders en middenmanagers vormen eerder een heterogene groep van individuele leidinggevenden, die verschillen in hun houding en gedrag ten aanzien van docenten."

Loyaliteitsconflicten
Voortdurende druk op scholen, onderwijsvernieuwingen en wijzigingen in het onderwijsbeleid vergroten de druk op de loyaliteit van leidinggevenden aan docenten. Bestuurders, schoolleiders en vooral middenmanagers ervaren loyaliteitsconflicten: zij laveren tussen externe ontwikkelingen en de interne zorg en inzet voor docenten. "Het harde oordeel over managers in het onderwijs is ongenuanceerd."

"Leidinggevenden verkeren regelmatig in tweestrijd: beleidswijzigingen, onderwijsvernieuwingen of bijvoorbeeld wensen van ouders gaan niet altijd samen met de belangen en verwachtingen van docenten. Veel leidinggevenden worstelen met die positie."

© Nationale Onderwijsgids