Dat iedereen ermee krijgt te maken is evident. Je wordt geboren en je gaat dood. Zo simpel is het. Maar ook iedereen om je heen is ooit geboren en gaat ooit dood. Dat de dood echter een groter mysterie is dan de geboorte is niet zo vreemd. Hoe machtig mooi het ook is om te beseffen hoe een samensmelting van twee verschillende cellen kan leiden tot een nieuw leven, zo wreed en onbegrijpelijk kan het zijn wanneer de dood een einde maakt aan een bestaan en samenzijn. Het maakt ons als mens zo nietig, kwetsbaar en afhankelijk. Wat er na de geboorte gebeurt is zichtbaar en tastbaar. Je groeit op en leidt een leven. De dood staat echter op een bepaald moment complementair aan dit leven. Een groter contrast is er niet. Waar alle menselijke functies ophouden, start vervolgens het verdriet. En het grote gissen.

Definitief afscheid nemen 

De dood is en blijft een abstract gegeven, zonder gebruiksaanwijzing. Al gaan er grote en zeer aannemelijke geruchten dat vrezen voor het eeuwige leven niet nodig is. Persoonlijk heb ik de grootste moeite met het definitieve aspect van het afscheid nemen. Dit laatste afscheid krijgt opeens een andere betekenis. Is fatalistischer van aard. Onomkeerbaar ook. Heeft plotseling een ander etiket opgeplakt gekregen. In het dagelijks leven nemen we namelijk duizenden keren afscheid van onze geliefden. Als we gaan werken of naar school gaan. Wanneer we gaan slapen. Even een blokje om lopen. Of voordat we op de uit-toets drukken, na een telefoongesprek. Deze soorten van afscheid nemen zijn enigszins naïef te noemen. Je gaat er vanuit dat je elkaar spoedig weer zult gaan zien. Het afscheid dat je neemt voordat je weggaat is niet definitief. In veruit de meeste gevallen. Maar helaas niet altijd.

Nieuw besef 

Wanneer een dierbaar persoon overlijdt, krijg je naast intens verdriet tevens een nieuw besef. Het besef dat voor alles wat je ooit samen deed, met terugwerkende kracht een laatste keer is geweest. En het besef dat voor alles wat je ooit samen hebt gedaan, nu met vooruitwerkende kracht een eerste keer zal gaan komen dat je dat niet meer samen kan doen. Het onveranderlijke aspect van niet meer lijfelijk samen kunnen zijn zorgt hiervoor. Dit roept logischerwijs een onherroepelijke pijn en allerhande bijbehorende emoties op. Het maakt rouwen rauw. En het (be)leven zo verdrietig en intens.

Wat nooit definitief een einde zal krijgen, is het levendige samenzijn op je persoonlijke harde schijf, met name onder het kopje ‘Favorieten’. Ze zeggen dat het slijt, ooit. Al is er in het begin (nog) geen enkele vergelijking of metafoor die kan verzachten of ingrijpen. En geen lijf dat lijkt te kunnen ervaren wat jij nu voelt. Het zijn echter de herinneringen die je zelf kan en mag sturen. Laat ze voor je spreken. Waar, wanneer en hoe vaak jij dat wilt. Leid ze langs de eeuwige liefde, leid ze langs verdriet. Dan ben je voor altijd samen. Want afscheid nemen bestaat niet.    

Pascal Cuijpers is leraar beeldende vorming en faalangstreductietrainer op een middelbare school. Tevens schrijft hij columns, opiniestukken en gedichten over het onderwijs, die regelmatig in diverse landelijke dagbladen, (onderwijs)magazines en op websites worden gepubliceerd. Daarnaast verscheen eerder zijn educatieve scheurbundel '200 Dagen School & Scheuren!' (2015) en de onderwijsbundels 'Leraren hebben meer vakantie dan mensen die werken' (2016) en 'Leraren zijn net echte mensen' (2017) bij uitgeverij Quirijn (www.uitgeverij-quirijn.nl). Pascal is te volgen via Twitter: www.twitter.com/pascalcuijpers. Kijk ook eens op zijn vernieuwde website: www.pcuijpers.nl.

© Nationale Onderwijsgids / Pascal Cuijpers