Vijf jaar geleden werd in Wouw gestart met de planvorming voor een nieuw kindcentrum in Wouw. Schooldirecteur Rini Damen en zijn team waren op zoek naar een ander type onderwijs, maar hadden tijd nodig om nieuwe ideeën uit te laten kristalliseren. Het ‘traditioneel gekaderde’ ontwerp- en bouwproces klopte echter al aan de deur. Daarom gingen HEVO en het schoolbestuur op zoek naar een alternatief proces waarin door de strikte bouwkaders los te laten ruimte ontstond voor de ontwikkeling van het onderwijsconcept én het schoolgebouw. Dat meldt de HEVO.
KPO Kindcentrum De Stappen in Wouw doet in niets denken aan een traditionele school. Geen gangen, geen lokalen, maar een grote, lichte open ruimte met veel speelse elementen, zoals een klimmuurtrap. Er zijn zitjes waar kinderen gezamenlijk les krijgen, rustige hoekjes waar ze zelf aan het werk kunnen en plekken om samen te werken. Directeur Rini Damen: "We wilden af van het klassikale schoolsysteem. Niet alle kinderen van dezelfde leeftijd hebben hetzelfde niveau en we willen graag ieder kind individueel aandacht geven. Hoe we die nieuwe onderwijsvisie precies moesten vormgeven, wisten we nog niet. Terwijl we begonnen met het bouwproces, ging het schuifje steeds meer naar rechts: van klassikaal lesgeven naar een systeem dat rekening houdt met de talenten van kinderen. Daarom wilden we ook graag ruimten die een flexibele manier van lesgeven mogelijk maken."
Ontwerpfase en de bouwfase
Vijf jaar geleden was de onderwijsvisie van De Stappen nog niet uitgekristalliseerd, maar moest wel al met het programma- en ontwerpproces worden begonnen. Wouter Houët, senior adviseur, en Arthur van Kempen, senior projectmanager, bedachten dat er in de ontwerpfase nog ruimte moest zijn om aanpassingen te doen en om het nieuwe onderwijsconcept verder te ontwikkelen. Arthur van Kempen: "Kindcentrum De Stappen was de inspiratie voor het Mijn School -concept van HEVO. In dit concept gaan we niet stapsgewijs van een Programma van Eisen naar de ontwerpfase en vervolgens naar de bouwfase, maar organiseren we een veel vormvrijer proces. In de ontwerpfase van De Stappen hebben we het schoolteam laten zien wat er mogelijk is. De teamleden zijn tekentechnisch meegenomen in de kansen en potentie, hebben referenties bezocht en we hebben inzicht gegeven met welke materialen en gebouwindelingen gewerkt kan worden. Door zaken te verbeelden ontstaan nieuwe inzichten."
Onderwijsvernieuwing
"Een nieuw schoolgebouw is hét moment voor onderwijsvernieuwing", zegt Kees Mens, schoolbestuurder bij KPO. "Dat is ook nodig, omdat er te weinig personeel is en we kinderen graag individuele aandacht willen geven. Niet iedereen in het team van De Stappen was direct enthousiast over de nieuwe visie op onderwijs die zou resulteren in een schoolgebouw zonder klaslokalen. We zijn gaan kijken bij jenaplanschool De Spaaihoeve in Eindhoven, een school die ook werkt met een open concept. Toen we zagen hoe daar werd lesgegeven, en we de enthousiaste verhalen van de leerkrachten hoorden, was iedereen voor de nieuwe onderwijsvorm en het werken in een open ruimte gewonnen."
KPO richtte een stichting op zodat ze naast regulier onderwijs ook kinderopvang kan aanbieden. Daardoor kunnen kinderen van nul tot twaalf jaar terecht bij De Stappen. Het voordeel is dat het onderwijzend personeel de kinderen van kleins af aan kan volgen.
Units
In het basisonderwijs wordt gewerkt in units. Kinderen van vier tot zes jaar zitten in een unit bij elkaar, hetzelfde geldt voor kinderen van zeven tot tien jaar en kinderen van elf en twaalf jaar. Een dag begint met een samenkomst van de stamgroep waarin het kind zit. Dan wordt besproken wat de kinderen die dag gaan doen en vervolgens legt de leerkracht de lesstof uit. Sommige kinderen gaan dan naar een andere groep in hun unit om instructie bij te wonen die bij hun niveau past. Daarna gaan de kinderen aan de slag: zelfstandig of samen met anderen.
Rini Damen: "Op het eerste gezicht lijkt het misschien chaotisch, maar het onderwijs is strakker georganiseerd dan wanneer er klassikaal wordt lesgegeven. We hebben de kinderen ook veel beter in beeld omdat we met alle leerkrachten van een unit naar een leerling kijken. Het unitteam bespreekt de kinderen en de lessen na elke werkdag een half uur. De leerkrachten zijn blij dat het eindelijk weer over onderwijs gaat en niet over administratie, groepsplannen en hoe druk het is. Ik verwacht dat deze manier van lesgeven op termijn de werkdruk gaat verminderen. Dat de kinderen floreren merken we nu al. Onlangs hadden we een ouderavond en van alle kanten hoorden we dat de kinderen heel enthousiast thuiskomen. Ze zijn vrolijker, vertellen meer en zijn gemotiveerder. Dat is fantastisch om te horen."
Duurzaamheid
Op het gebied van duurzaamheid is De Stappen ook heel innovatief. Gedurende het ontwerpproces kreeg HEVO de ruimte voor meer ambitie. Arthur van Kempen: "Dit is duurzaamheid boven het maaiveld!" Uitgangspunt was om een duurzaamheidsscore van GPR 7,5 te halen, uiteindelijk is een score van 8,2 bereikt door te focussen op duurzamer materiaalgebruik. Zo is de hele school, met uitzondering van de stalen kolommen, van hout gemaakt.
Kees Mens: "In het begin waren we wat huiverig voor zoveel hout. Wordt dat niet heel erg lawaaierig als driehonderd kinderen les krijgen? Daarom is er veel geïnvesteerd in de akoestiek, met een geweldig resultaat. Er heerst hier rust. De Stappen is qua bouwconcept en onderwijsmethode de innovatiefste school van KPO. We hebben 21 scholen, waarvan er 10 toe zijn aan een nieuw gebouw. Reken maar dat al die directeuren en schoolteams nieuwsgierig zijn naar dit concept en een kijkje komen nemen. Het onderwijswereldje is behoudend, maar als ze hier rondlopen en praten met de leerkrachten verbaast het me niets als ze razend enthousiast worden. De Stappen zal gaan werken als een vliegwiel."
Door: Nationale Onderwijsgids
Beeld: HEVO
