Effectief schrijfonderwijs bestaat, behalve uit algemeen-didactische kenmerken, uit verschillende domein-specifieke benaderingen. Deze gelden voor zowel het reguliere als het speciaal basisonderwijs. Dit komt naar voren uit een reviewstudie door onderzoekers van het Research Institute of Child Development and Education (Universiteit van Amsterdam). Zij bundelden bovendien de effectieve componenten in één samenhangend overzicht: een Schrijfkader. Dit meldt NRO.
De vraag “Wat zijn kenmerken van effectief schrijfonderwijs?” werd door de onderzoekers Tanja Janssen en Daphne van Weijen vanuit verschillende invalshoeken benaderd. Allereerst analyseerden zij enkele theoretische modellen van goed (schrijf)onderwijs. Verder bekeken zij 26 meta-analyses van empirisch onderzoek naar (vooral Amerikaans) schrijfonderwijs. Met deze kennis keken ze vervolgens naar vier Nederlandse schrijfprogramma’s voor het basisonderwijs. Tot slot stelden de onderzoekers op basis van hun bevindingen het Schrijfkader samen.
Het Schrijfkader beschrijft variabelen waarvan gebleken is dat die er toedoen bij het geven van goed schrijfonderwijs. Een algemene component van goed lesgeven is bijvoorbeeld het activeren van de voorkennis van leerlingen. Specifiek voor schrijfonderwijs zijn verder de volgende vier benaderingen van belang omdat ze grote positieve effecten hebben op de kwaliteit van schrijfproducten: onderwijs in schrijfstrategieën, het stellen van product- en/of procesdoelen, samen schrijven en
feedback van de leerkracht en medeleerlingen. Voor leerlingen met leerproblemen blijken nog twee andere didactische aanpakken van belang: het dicteren van de tekst (als opstapje naar zelf schrijven) en
extra ondersteuning bieden door het geven van procedurele aanwijzingen.
De schrijfprogramma’s die de onderzoekers analyseerden (Tekster, Beter Schrijven, Leren Schrijven met peer response, en TiO) hebben alle vier positieve effecten op de schrijfprestaties van leerlingen in de bovenbouw van het basisonderwijs, zo blijkt uit onderzoek. Ze hebben verschillende algemene kenmerken van goed onderwijs met elkaar gemeen, zoals Oriënteren, Structureren, Modeling, Toepassen en Integreren. De domeinspecifieke kenmerken van goed schrijfonderwijs komen in meer of mindere mate terug, al verschilt de concrete invulling daarvan per programma.
Geen van de programma’s besteedt expliciete aandacht aan ‘schrijven om te leren’ of ‘schrijven om (beter) te lezen’. De schrijflessen staan op zichzelf, los van andere taal- en leerdomeinen. Toch vinden de onderzoekers dit een belangrijk aspect van goed schrijfonderwijs.
Door: Redactie Nationale Onderwijsgids
