Relevantere onderzoeksvragen, meer openheid over onderzoek dat niets oplevert, toegang tot onderzoeksdata, resultaten toegankelijk publiceren, meer betrokkenheid van burgers – dit alles, en meer, is Open Science. Dit meldt ZonMw.
Wetenschappers en beleidsmakers spraken over Open Science tijdens een netwerkbijeenkomst op vrijdag 21 september 2018. "Er is al veel vooruitgang geboekt, nu wordt het tijd voor vervolgstappen", concludeerde dagvoorzitter Barbara van der Linden van ZonMw.
De drie pijlers van Open Science
Zoals prof. dr. Karel Luyben, nationaal coördinator Open Science, uitlegde tijdens de netwerkbijeenkomst, heeft Open Science drie belangrijke pijlers: Open Access, FAIR data en 'citizen science'. Open Access betekent publiceren in bladen die vrij toegankelijk zijn voor iedereen. Nu zit een aanzienlijk deel van de wetenschappelijke publicaties nog achter een betaalmuur. Voor universiteiten zijn de abonnementen een enorme kostenpost. Patiënten, maar ook hulpverleners die niet bij een universiteit werken kunnen er niet gratis bij. En dat terwijl het meeste (gezondheids)onderzoek met belastinggeld gedaan wordt.
Gelukkig is er een groeiende beweging voor Open Access. ZonMw steunt het Europese Plan S, dat een keiharde deadline stelde: vanaf 1 januari 2020 moeten alle publicaties uit gesubsidieerd onderzoek Open Access zijn.
Ruwe data
En dan de data, de ruwe uitkomsten van onderzoek. Vanwege de transparantie, maar ook omdat data vaak opnieuw te gebruiken zijn voor andere studies, moeten zij FAIR worden opgeslagen. De Engelse afkorting staat voor Findable (vindbaar), Accessible (toegankelijk), Interoperable (interoperabel) en Reusable (opnieuw te gebruiken). Bij ZonMw is het allang een beleidspeerpunt, onder de titel Toegang tot Data. En ook de betrokkenheid van burgers en patiënten staat bij ZonMw hoog in het vaandel.
Coalition of the willing
Op de netwerkbijeenkomst bespraken de aanwezigen wat er gedaan kan worden om Open Science verder te helpen. Er zijn bijvoorbeeld in de komende jaren in Europa tienduizenden datamanagers nodig, die in staat zijn om onderzoeksdata FAIR te ontsluiten. Ook moet er nog veel veranderen in de manier waarop wetenschappers geëvalueerd worden.
Nu kijkt men nog vrijwel uitsluitend naar publicaties in toptijdschriften van wetenschappelijke uitgevers (die vaak niet Open Access zijn), het is de bedoeling dat in de toekomst ook de maatschappelijke impact wordt meegenomen en dat men meer rekening houdt met het feit dat wetenschap in de 21e eeuw vooral teamwork is. Om de benodigde veranderingen in gang te zetten en de bijbehorende problemen op te lossen is een 'coalition of the willing' nodig. Het enthousiasme op de netwerkbijeenkomst maakte duidelijk dat de aanwezigen daar in elk geval tot die coalitie behoren.
Door: Redactie Nationale Onderwijsgids
