Fons Vitae in Amsterdam, Mater Dei in Nijmegen en het Theresialyceum in Tilburg. Drie katholieke meisjeslycea worden over de periode 1914-1968 gedetailleerd beschreven in het historische proefschrift van Marieke Smit. De centrale vraag van het proefschrift luidt: hoe verhielden katholieke, vrouwelijke en intellectuele vorming zich op deze scholen tot elkaar? De wens om de lycea op eigen levensbeschouwelijke grondslag te stichten én goede burgers te vormen sloten elkaar niet uit. De dissertatie is in die zin relevant in het actuele onderwijsdebat over art. 23 van de Grondwet. Dat stelt Smit in ‘In deugd en wijsheid groeien’, dat ze op 18 september verdedigt aan Tilburg University. Dit meldt Tilburg University.
De betreffende congregaties stichtten de meisjesscholen om meer meisjes een gedegen katholieke opleiding te geven en hen te vormen tot goede katholieke vrouwen. Het godsdienstige ideaal stond bovenaan, maar het intellectuele vormingsideaal werd de kern waar het om draaide. Immers, als deze bijzondere scholen geen goed opleidingsniveau boden, konden ze hun deuren sluiten. Maar dit ideaal werd niet boven het religieuze ideaal geplaatst. Het was een wederkerig proces: het godsdienstige vormingsideaal dat de zusters voor ogen hadden, kon in de praktijk alleen bestaan omdat zij prioriteit gaven aan intellectuele kwaliteitseisen.
Relevantie voor onderwijsdebat over art. 23
De Tweede Kamer debatteert binnenkort over de reikwijdte van de vrijheid van onderwijs. Dat debat over art. 23 sluit nauw aan bij deze studie, met vragen als: vorm je goede burgers door bijzondere scholen te subsidiëren waar leerlingen een specifieke identiteit meekrijgen, of zijn bijzondere scholen indoctrinatiemachines waardoor integratie juist in het gedrang komt? In het huidige onderwijsdebat – vooral over islamitische scholen – richt de discussie zich alleen op identiteitspolitiek. Het onderzoek van Smit laat zien dat identiteitspolitiek en het opleidingsniveau juist door de manier waarop het Nederlandse onderwijsstelsel is georganiseerd onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden.
Meer dan alleen huisvrouw
Om te voorkomen dat katholieken hun dochters naar openbare scholen zouden sturen, was het nodig dat er katholieke meisjeslycea werden gesticht. Leerlingen van het Tilburgse Theresialyceum zongen in het interbellum dat zij door het onderwijs dat zij kregen ‘in deugd en wijsheid’ zouden groeien. Deze meisjes leefden echter in een tijd waarin het ideaalbeeld van de katholieke vrouw als moeder en echtgenote hoogtij vierde. Het onderzoek van Marieke Smit laat zien dat de katholieke meisjeslycea de leerlingen wel degelijk ook voorbereidden op een beroepsleven en de universiteit.
Door: Nationale Onderwijsgids
