“We hebben voor dit probleem al een aantal keren aan de bel getrokken, want hier moet iets aan veranderen. Maar het is tot op heden niet gelukt om daar een verandering of verbetering in te krijgen”, aldus Marieke Boon van Ouders & Onderwijs. “Iedereen wijst ook continu naar elkaar. Uiteindelijk blijft alles stilstaan.” 

Maar, als iedereen naar elkaar wijst dan is het lastig om te zeggen wie er nu de ‘schuldige’ is van het hele probleem. “Je wil natuurlijk inclusief onderwijs voor elk kind, en dat iedereen dichterbij huis naar een school kan. Dan heb je ook geen leerlingenvervoer meer nodig.” Ouders willen niet dat hun kind dertig kilometer verderop naar school gaat, maar zij zijn er wel zelf verantwoordelijk voor dat hun kind op school komt.  Daarvoor kunnen ze een beroep doen op het leerlingenvervoer. Dat is een gemeentelijke taak. “Maar ze voeren die taak vaak uit als pakketjesvervoer. Het gaat dan niet om deze kinderen, maar meer ‘we moeten ze van a naar b brengen en klaar’."

Wet is heel beperkt 

De gemeentes zelf zitten aan allerlei regels en wetgeving vast. De wet is heel beperkt over de kwaliteit van leerlingenvervoer en de kwaliteit mogen de gemeentes dan zelf bepalen. Daarnaast zijn er ook aanbestedingsregels en daarmee is alles nog meer onder druk komen staan qua prijs, efficiëntie en duurzaamheid. “De vervoerders zijn daarop ingesprongen en hebben toch andere belangen dan dat goed is voor de kinderen.” 

Chauffeurstekort 

Ook spelen de problemen op de arbeidsmarkt een grote rol binnen het leerlingenvervoer. Er zijn te weinig chauffeurs. “De chauffeur maakt dat het voor een kind goed te doen is, maar die chauffeurs worden door de aanbesteding ook afgeknepen. Kleine contracten, lage lonen, geen doorbetaling bij ziekte. Daar is ook nog veel te winnen.” 

Ouders krijgen daarnaast vaak de schuld: ze willen makkelijk vervoer, geen zelfstandig kind en vooral niet zelf rijden naar de school. Dat vind ik echt heel erg”, aldus Marieke. “Natuurlijk zijn er veeleisende ouders, maar als jij je kind iedere dag in een busje laat meegaan waar de poep aan het raam gesmeerd wordt door andere kinderen, dan vind ik het niet gek dat je vraagt of er een ander busje beschikbaar is.” 

Marieke vindt het jammer dat de scholen voor speciaal onderwijs zich stilhouden over deze kwestie. Ouders & Onderwijs zet zich dan ook volledig in om iets aan die schrijnende situaties te doen en dat er geïnvesteerd wordt in het chauffeurstekort. “Maar binnen dit huidige systeem krijgen we het niet opgelost, want het speelt inderdaad al twintig jaar. En na de aanbesteding is het alleen maar erger geworden. De manier van organiseren wil maar niet.” 

Ouders moeten het zelf maar doen

Ouders & Onderwijs zat in het expertisenetwerk en was in gesprek met de VNG over dit onderwerp. “We waren daar heel nauw in betrokken, maar het verwijzen naar elkaar en het bagatelliseren van de ernst van de situatie blijft zo enorm doorklinken, dat we hebben gezegd ‘dan houdt het op’, we stoppen met dit overleg.” Het gesprek over een structurele oplossing kwam niet op gang en er werd veel op het bordje van de ouders zelf gelegd. Ouders zouden hun kind zelf moeten ophalen van school of ze moesten blij zijn dat er vervoer was. Voor Ouders & Onderwijs was toen de maat vol.

Doelgroepenvervoer 

Maar Ouders & Onderwijs blijft wel in overleg met alle betrokken partijen en heeft nu de oproep bij de minister neergelegd om het structurele gesprek met elkaar aan te gaan. “Dat is al eerder toegezegd, maar dat hebben ze toen bij het doelgroepenvervoer (VWS) neergelegd. Maar het leerlingenvervoer is slechts een klein gedeelte van het doelgroepenvervoer.” Daar zitten wel wat oplossingen voor de korte termijn om alles beter te organiseren, maar het structurele vraagstuk kan niet alleen besproken worden met het doelgroepenvervoer. Het onderwijs is daar ook voor nodig.

Inclusief onderwijs 

“Kinderen gaan naar een gespecialiseerde school, die zit verder weg, dan moeten we er ook voor zorgen dat ze daar kunnen komen. Dat moet een onderdeel worden van het onderwijs. Dan kan je ook meer verbinding leggen met het inclusieve onderwijs, want als je het dichterbij kan gaan organiseren heb je ook minder vervoerskosten. En die vervoerskosten kunnen dan naar het onderwijs.”

De Onderwijsraad heeft al aangegeven wel te willen inventariseren welke andere opties er zijn. LBVSO en Ouders & Onderwijs willen daar vanuit ouders en leerlingen een startbijeenkomst voor organiseren. “We blijven absoluut in gesprek, maar het moet wel de andere kant opgaan.”

Een oplossing voor het probleem in het leerlingenvervoer zou zijn dat kinderen dichterbij huis naar school  gaan. “Dat zou iedereen natuurlijk het liefste willen.” Of dat kinderen toch naar een reguliere school kunnen gaan. “We plaatsen deze kinderen nu ook buiten de maatschappij. Ze komen zo laat thuis van school dat ze niet eens meer buiten kunnen spelen of een hobby of sport kunnen uitoefenen.” Dat geldt ook voor andere kinderen, die op deze manier niet leren omgaan met de kinderen uit het speciaal onderwijs. “Je ziet het bij de Samen Naar School-klassen, het is mooi om te zien hoe alle kinderen daarvan profiteren.”

Klacht indienen als het niet goed gaat 

Ouders kunnen zelf ook iets doen, en dat is opkomen voor het belang van hun kind hierin. “Op dit moment is het enige dat ouders kunnen doen klagen als het niet goed gaat. Trek aan de bel, want als je je stilhoudt en het maar accepteert gebeurt er zeker niets aan het probleem.” Alleen deze rol willen ouders vaak helemaal niet. Ze willen gewoon dat het leerlingenvervoer goed verloopt. “Ouders willen helemaal niet boos moeten worden of hun gelijk halen. En ze zijn op een gegeven moment ook zo moe van het melden. Dat je weer moet aangeven dat er een andere chauffeur is, of dat je kind weer te laat op school was.”
Ouders worden ook wel een beetje weggezet als zeurpieten. “Ze worden van het kastje naar de muur gestuurd wat betreft klacht indienen, en weggezet als klager en lastig. Als ouders echt iets willen moeten ze naar de gemeenteraad. En die zegt vaak: ‘we houden ons aan de wet, we brengen je kind’.” 

Er zijn ook gemeentes die echt wel hun best doen, maar de problematiek is zo groot door de chauffeurstekorten. “Dan kun je als gemeente nog zo je best doen, maar dat blijft lastig.” In Leiden hoorde Marieke laatst dat de problemen daar nu zo groot zijn dat ze ‘mutaties’ niet meer toestaan. “Dan heb je een situatie van ouders die net gescheiden zijn. De dagen dat het kind bij de vader woont is er geen leerlingenvervoer.”

“We willen wel echt structureel met elkaar verder voor een structurele oplossing. Die is er niet vandaag of morgen, maar zolang we het gesprek blijven vermijden en verharden dan verandert er niets. Dan zitten we over tien jaar nog dieper in de put. Dan kunnen we nog zoveel goede chauffeurs aantrekken, maar dat is een tijdelijke pleister plakken.”

Uitzichtloos 

Voor nu ziet het probleem er nog uitzichtloos uit. “Dat is onwijs verdrietig, maar dan houd ik mij vast aan die paar mooie oplossingen die er worden gevonden om de situatie nu iets te verbeteren. Maar op dit moment is de situatie nog steeds uitzichtloos.”

Door: Nationale Onderwijsgids / Femke van Arendonk