Scholen in het voortgezet onderwijs hebben veel mogelijkheden tot hun beschikking om hun leerlingen te motiveren. Meer dan ze in de praktijk blijken toe te passen. Bijvoorbeeld binnen de lessen meer uitdaging bieden, en aan leerlingen duidelijker maken wat het nut is van opdrachten en toetsen. Op dit moment organiseren scholen motiverend onderwijs vaak buiten de reguliere les, bijvoorbeeld door extra vakken aan te bieden. Dat blijkt uit het onderzoek ‘Motivatie om te leren: motiverende kenmerken van het voortgezet onderwijs’. Dit meldt de Inspectie van het Onderwijs.
Scholen kunnen actief bijdragen aan de motivatie van leerlingen; uit de literatuur is bekend hoe zulk onderwijs eruitziet. De inspectie heeft nu onderzocht welke van die kenmerken in de Nederlandse onderwijspraktijk terug te zien zijn.
De onderzoekers zagen dat scholen vaak de positieve relatie met de leerlingen boden die voor motivatie noodzakelijk is, net als toekomstperspectief en succeservaringen . Andere kenmerken werden niet zo vaak in de lessen aangetroffen, zijn: doelgerichtheid, uitdaging, hoge verwachtingen en feedback. Twee bekende kenmerken van motiverend onderwijs waren op de onderzochte scholen nauwelijks zichtbaar: hogere denkvaardigheden bij leerlingen aanspreken, en hen ruimte bieden voor eigen regie over het leerproces.
Beter motiveren: meer uitdaging, betere feedback
De inspectie concludeert daarom dat scholen het onderwijs op verschillende manieren meer motiverend kunnen maken. Ten eerste door binnen de lessen meer uitdaging te bieden, en daarnaast door het nut van opdrachten aan leerlingen duidelijker te maken. Ten slotte helpt het om leerlingen procesfeedback te geven: uitleggen waarom een bepaald antwoord goed of fout is, en hoe een leerling tot zijn of haar antwoord kan komen. Daarin is voor scholen nog veel te winnen.
Nederlandse scholen zetten zich in om leerlingen te motiveren, maar het motiverend onderwijs blijkt meer buiten de klas dan in de klas plaats te vinden. Zo bieden scholen vaak uitdagend extra aanbod (zoals kunstprojecten of Chinees), terwijl de reguliere lessen weinig prikkelend of interessant blijken.
Nederlandse leerlingen relatief minder gemotiveerd om te leren
Voor het onderzoek werden 127 afdelingen van scholen in het voortgezet onderwijs bezocht, van vwo tot praktijkonderwijs. Daarbij werden onder andere meer dan 1.100 lessen geobserveerd. Daarnaast vulden 1.742 leerlingen en 104 schoolleiders een vragenlijst in.
Uit eerder internationaal onderzoek bleek dat Nederlandse leerlingen minder gemotiveerd zijn om te leren dan leerlingen in veel andere landen. Een relatie tussen motiverende kenmerken en onderwijsresultaten is nauwelijks vastgesteld.
Door: Nationale Onderwijsgids
