Zelfrijdende auto’s komen er aan, is de algemene verwachting. Ze kunnen op termijn helpen om de verkeersveiligheid te verhogen, de bereikbaarheid te verbeteren en de impact op het milieu te verminderen. Maar ze zijn niet perfect; een technische fout kan altijd voorkomen. Bovendien kunnen zelfrijdende auto’s in principe worden gehackt. Beide situaties kunnen leiden tot (dodelijke) ongelukken. De invoering van zelfrijdende auto’s is daarmee niet alleen een technisch, maar ook een sociaal en ethisch probleem.

"Vreemd genoeg is hier nog nauwelijks echt onderzoek naar gedaan", zegt afstudeerder Bart Overakker. "Op algemeen filosofisch niveau wordt er wel over nagedacht en er is ook wel empirisch onderzoek. Maar dat laatste richtte zich enkel op de bestuurder zelf en niet op mogelijke andere partijen. Daarom wilde ik onderzoek doen dat de sociale acceptatie van zelfrijdende auto’s meet, met als een van de kernvragen: worden dodelijke verkeersongelukken door zelfrijdende auto’s anders gewogen dan dodelijke verkeersongelukken die door de mens worden veroorzaakt?"

Bart deed, met steun vanuit het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid, een uitgebreid onderzoek onder 510 mensen. Hij vroeg hen niet rechtstreeks naar hun oordeel maar liet hen keuzes maken uit diverse hypothetische toekomstscenario’s, waarbij werd gevarieerd in zaken als de mate van automatisering, reistijd, uitstoot en verkeersdoden. Hoe zwaar elk aspect weegt voor de ondervraagde, kon door middel van een statistische analyse worden achterhaald.

"De algemene conclusie is dat 65 procent van de mensen vinden dat een systeem met zelfrijdende auto’s de voorkeur verdient boven het huidige transportsysteem. Wel wordt het veelal wenselijk geacht dat er nog een vorm van menselijk ingrijpen en controle mogelijk is in zo’n systeem."

"In het algemeen is er dus best een hoge sociale acceptatie van zelfrijdende auto’s. Maar voor de acceptatie van dodelijke ongelukken geldt dat duidelijk niet. Een dodelijk ongeluk dat wordt veroorzaakt door een technische fout van een zelfrijdende auto, wordt als minstens 4,5 keer zo erg beschouwd als een dodelijk ongeluk door een menselijke fout. Voor opzettelijk misbruik, dus een dodelijk ongeluk met een gehackte auto, is dit zelfs een factor 6."

Zelfrijdende auto’s moeten dus wel heel erg veilig zijn om sociaal te worden geaccepteerd. "We hebben hier een paradox te pakken. Zelfrijdende auto’s hebben grote potentiele voordelen, waaronder een veel grotere veiligheid, maar juist de lastige sociale acceptatie van het veiligheidsaspect kan de zelfrijdende auto enorm in de weg gaan zitten. Een paar ongelukken, zoals vorig jaar met een zelfrijdende Tesla in Florida, zouden de opmars van de zelfrijdende auto behoorlijk kunnen belemmeren."

"Ik moet benadrukken dat dit nog maar de eerste resultaten op dit specifieke terrein zijn. Ze zullen moeten worden bevestigd door nader onderzoek. Bovendien verwachten we dat de sociale acceptatie varieert in de tijd en bijvoorbeeld ook afhankelijk is van het land", zegt Bart Overakker. 

Door: Redactie Nationale Onderwijsgids