Vici is één van de grootste persoonsgebonden wetenschappelijke premies van Nederland. Gevorderde onderzoekers in Nederland kunnen hiervoor een aanvraag doen. De toekenning biedt laureaten de mogelijkheid om de komende vijf jaar een vernieuwende onderzoekslijn te ontwikkelen en een eigen onderzoeksgroep verder uit te bouwen. In totaal ontvangen 34 onderzoekers de Vici-beurs.

Oceaanplastic 

Oceaanplastic is een groeiend probleem op wereldwijde schaal: praktisch overal in onze oceaan wordt plastic zwerfvuil aangetroffen. Maar de concentratie plastic is niet uniform. Op sommige stranden spoelt er veel meer plastic aan dan elders. Waarom verzamelt het plastic zich op deze hotspots? En welk effect hebben oceaanprocessen op deze concentraties? In zijn Vici-project zal Van Sebille onderzoek doen naar de ophoping van oceaanplastic in Noordwest-Europese wateren. Met zijn onderzoeksteam gaat hij werken aan het ontrafelen en voorspellen van de processen in de oceaan die het transport, fragmentatie en stranding van drijvend macroplastic – plastic objecten groter dan 5 centimeter – beïnvloeden.

Zenuwcellen 

Dr. ir. Bert Janssen gaat op atomair niveau in beeld brengen hoe eiwitten de cellen in ons lichaam op de juiste afstand van elkaar houden en hoe dit de communicatie tussen cellen beïnvloedt. Die afstand heeft grote invloed op de vorming en werking van weefsels. Bijvoorbeeld in het zenuwstelsel bepaalt de afstand hoe snel zenuwcellen kunnen werken. Ook de manier waarop cellen zich ontwikkelen tot specifieke celtypen en -weefsels wordt bepaald door deze afstand. Wanneer die afstand niet goed gereguleerd wordt, kunnen ziekten als kanker en neuronale aandoeningen ontstaan. Meer inzicht in de werking van de eiwitten tussen cellen kan nieuwe aanknopingspunten opleveren voor de behandeling van deze ziekten.

DNA

Onze genetische code bevat meer dan twintigduizend genen, regio’s in het DNA die naar eiwitten worden vertaald. Om ervoor te zorgen dat cellen goed functioneren en om ziektes zoals kanker te voorkomen, moet de activiteit van deze genen strikt gereguleerd worden. Genen kunnen "aan" of "uit" worden gezet door chemische aanpassingen van het DNA die de volgorde van het DNA zelf niet veranderen. Een van die aanpassingen is methylatie, een proces waarbij methylgroepen worden toegevoegd aan bepaalde gebieden in het DNA. Methylatie kan genen uitschakelen, maar niet alle genen worden erdoor uitgezet. Op dit moment is het nog niet duidelijk welke genen op methylatie reageren en welke factoren ervoor zorgen dat een gen reageert. In dit project zet prof. dr. Tuncay Baubec een combinatie van experimentele en rekenkundige analyses in om inzicht te krijgen in welke factoren een rol spelen bij hoe genen reageren op methylatie. Baubecs vernieuwende aanpak maakt het mogelijk om honderden factoren tegelijk te analyseren.

Christian Lange: “De Vici-beurs zal mij en mijn team helpen minder goed bekende dimensies - regio’s, talen en periodes - van de islamitische cultuurgeschiedenis onder het voetlicht te brengen, door de focus te verschuiven van het Arabische Middenoosten naar het Turkse Osmaanse Rijk, het Perzische Rijk van de Safawieden, en het Rijk van de Indiase Moguls. Daarmee vestigen we de positie van Utrecht als creative hub van de Islam- en Middenoosten-studies in Europa. Voor mij is de Vici geweldig nieuws: het biedt mij de mogelijkheid om mijn onderzoekslijn, die ik met hartstocht volg, voort te zetten en uit te bouwen.”

Chronische pijn 

Niels Eijkelkamp, Associate Professor bij het Centrum voor Translationele Immunologie (CTI), krijgt een Vici-beurs voor zijn onderzoek naar het mechanisme achter het uitzetten van pijn. Twintig procent van de wereldbevolking heeft een vorm van chronische pijn. Zijn groep gaat onderzoeken hoe pijn zenuw- en afweercellen samenwerken om pijn na een ontsteking actief te stoppen. Met als doel: begrijpen waarom chronische pijn ontstaat.

Met meer fundamentele kennis over hoe het lichaam pijn stopt hoopt Niels aangrijpingspunten te vinden voor therapieën tegen chronische pijn. Niels: "De meeste behandelingen richten zich op het verminderen van de pijn door de mechanismen te stoppen die pijn in stand houden. Deze medicatie is niet erg effectief. Wij willen juist kijken hoe we de mechanismen die cellen gebruiken om pijn actief te stoppen kunnen nabootsen." Daarnaast benadrukt Niels: "Deze beurs is een goede boost voor pijnonderzoek in het algemeen: meer aandacht naar de meer dan miljard mensen met chronische pijn.”

Afweersysteem 

Suzan Rooijakkers, hoogleraar Medische Microbiologie, heeft een Vici-beurs ontvangen. Haar onderzoek gaat in kaart brengen hoe ons afweersysteem bacteriën opruimt. Ze gaat onderzoeken waarom IgM, de grootste antistoffen van ons immuunsysteem, beter zijn in het doodmaken van bacteriën dan andere antistoffen.

Suzan: "De fundamentele kennis die we opdoen met dit onderzoek, kan een startpunt zijn voor de ontwikkeling van betere vaccins of antistoftherapieën tegen bacteriële infecties." Door problemen met antibioticaresistentie – waarbij bacteriën ongevoelig voor antibiotica zijn geworden -, zijn alternatieve therapieën voor bacteriën hard nodig. Suzan licht toe: "De ontwikkeling van nieuwe therapieën loopt voor bacteriën nog steeds achter. De Vici-beurs geeft mijn groep een unieke kans om de ontwikkeling van dit soort medicijnen te versnellen."

Hersenschade bij pasgeboren baby's 

Cora Nijboer, Associate Professor in het DDOD lab (Department for Developmental Origins of Disease), heeft een Vici-beurs ontvangen voor haar onderzoek dat richt zich op het herstellen van hersenschade bij pasgeboren baby's met behulp van stamceltherapie.

Cora: "Door eerder onderzoek weten we dat zogeheten ‘mesenchymale’ stamcellen hersenschade kunnen verminderen. Nu willen we in detail onderzoeken wat de onderliggende mechanismen zijn. Door deze reparatie-mechanismen te begrijpen, kunnen we het herstel van hersenschade bij baby's zo optimaal mogelijk ondersteunen." Cora noemt de Vici-beurs een fantastische kans: "Met deze beurs kunnen we tot nieuwe inzichten komen over het herstelvermogen van de hersenen. Uiteindelijk kunnen we daarmee een volgende stap zetten naar een verbeterde stamcel-gebaseerde therapie voor pasgeborenen, waarmee we ze een betere kwaliteit van leven geven na hersenschade.

Door: Nationale Onderwijsgids