Universiteiten hebben de laatste jaren honderden internationale samenwerkingen en sollicitaties van buitenlandse onderzoekers niet laten doorgaan vanwege de risico’s. Speciale teams die de Nederlandse universiteiten hebben opgericht gaven dit advies om te voorkomen dat gevoelige kennis en technologie in verkeerde handen komen. Dat meldt de NOS.
De NOS stelde een aantal vragen aan tien universiteiten die in de praktijk het meest te maken hebben gehad met dilemma’s wat betreft kennisveiligheid.
Nederlandse kennisinstellingen, 68 in totaal, letten erop dat landen als China, Rusland of Iran geen invloed krijgen op het onderwijs en onderzoek of studenten uit hun eigen land onder druk gaan zetten.
Veiligheid verhogen
In de academische wereld wordt er sinds 2022 hard gewerkt aan het verhogen van de veiligheid. China zorgde er in dat jaar voor dat Nederlandse kennisinstellingen, wetenschappers en bedrijven op grote schaal doelwit waren van verschillende aanvalscampagnes die probeerden hoogwaardige technologie te stelen.
Advies
De TU Delft krijgt van het team inmiddels over 700 zaken per jaar advies. Delft ontwikkelt veel sleuteltechnologie en doet raketonderzoek. Voor andere landen is dit onderzoek zeer interessant. In 15 procent van de gevallen is het advies in Delft negatief. Bij de Technische Universiteit Eindhoven is dat 30 procent.
Het kan bijvoorbeeld zo zijn dat het cv van een onderzoeker een negatief advies kan geven. Zeker als blijkt dat de onderzoeker banden heeft met de ‘Seven Sons of National Defence.’ Dat is een groep van universiteiten die verbonden is aan het Chinese Volksbevrijdingsleger.
Landelijk Loket Kennisveiligheid
Als universiteiten er niet zelf uitkomen, dan kunnen ze terecht bij het landelijk Loket Kennisveiligheid dat in 2022 is opgericht. De adviesteams van de universiteiten baseren hun inschattingen nu nog op vrij weinig gegevens. Deze komen ook van de buitenlandse kandidaat die informatie doorgeeft over zichzelf.
Justis
Het screenen van buitenlandse onderzoekers of masterstudenten kunnen universiteiten en andere instellingen eigenlijk niet. Justis moet dit gaan doen. Dat is ook de organisatie die de VOG uitgeeft.
Het ministerie van Onderwijs geeft aan dat de eerste versie van een wetsvoorstel binnenkort gepubliceerd wordt. Wie van Justis geen groen licht krijgt, mag niet worden aangekomen bij een universiteit.
Uitvoeringstoets
De minister van Onderwijs, Eppo Bruins, beloofde de Kamer een uitvoeringstoets te maken. Deze toets moet duidelijk maken hoeveel tijd screening gaat kosten. Bruins vond de alertheid van de universiteiten heel goed, want daarmee lopen ze al voorop.
Door: Nationale Onderwijsgids / Femke van Arendonk
