De betekenis van het Zweedse woord kunskapsskolan is ‘kennisschool’. Het is in de jaren negentig bedacht door de familie Emillson uit onvrede over de beperktheid van het toenmalige Zweedse onderwijs en is daarmee ook een familiebedrijf. Kunskapsskolan richt zich, naast het curriculum, ook op de ontwikkeling van de leerling als mens. Elke leerling moet op school het beste uit zichzelf kunnen halen en daarvoor wordt gepersonaliseerd onderwijs ingezet.

 

De eerste vier scholen in Zweden openden in 2000 hun deuren. De scholen worden publiek bekostigd en staan onder toezicht van de Zweedse onderwijsinspectie. Eventueel geld dat verdiend wordt, wordt weer teruggeïnvesteerd in de scholen. Kunskapsskolan (of kort KED; Kunskapsskolan EDucation) heeft eigen scholen in Zweden, India en het Midden-Oosten. In Nederland, Engeland en de Verenigde Staten werkt Kunskapsskolan samen met bestaande scholen.

Iedereen is anders en leert anders. Je kunt leerlingen hierin tegemoetkomen in niveau en tempo. Iedere leerling heeft namelijk iedere dag recht op een persoonlijke uitdaging, ongeacht zijn of haar capaciteiten.

Grenzen worden verlegd met uitdagende doelen en heldere criteria. Alle leerlingen kunnen door hun eigen harde werk, doorzettingsvermogen, ambitie en door ondersteuning van toegewijde en competente docenten grenzen verleggen en meer bereiken dan zij ooit voor mogelijk hadden gehouden.

Leren voor het leven. Het KED-programma gaat ervan uit dat onderwijs voorbereidt op een leven lang leren, met aandacht voor de competenties die hiervoor nodig zijn.

Het leven is wat jij ervan maakt. Ieder individu verdient een basis voor persoonlijke ontwikkeling, zelfkennis, zelfregulatie en bewustzijn van eigen verantwoordelijk en vertrouwen hebben in de eigen mogelijkheden (zelfvertrouwen). Dit vormt de basis voor een constructieve houding om eigenaarschap voor het eigen leren en leven te kunnen nemen.

In gepersonaliseerd onderwijs leren leerlingen eerst inzien wie ze zelf zijn, wat ze zelf willen bereiken in hun leven en wat dat betekent voor hun schoolcarrière. Vervolgens leert elke leerling overzicht te krijgen en te behouden op zijn/haar einddoel op school (welk diploma en welke richting heb ik dan nodig) en welke stappen hij/zij moet zetten om daar te komen. Samen met de coach en de leraren kiest de leerling de leerdoelen, het niveau zij en in welk tempo en op welke manier hij of zij die wil behalen. In het begin krijgen leerlingen meer structuur en sturing dan in traditioneel onderwijs. Als een leerling laat zien eigenaarschap te kunnen nemen, dan neemt de sturing van de coach en de leraar geleidelijk af. Sommige leerlingen tonen al na drie maanden eigenaarschap en anderen na een half jaar of een jaar. Ook zijn er leerlingen die altijd behoefte hebben aan een mate van externe structuur en sturing. Ook dat is gepersonaliseerd. 

 

Alle leermiddelen en -bronnen zijn beschikbaar via het door Kunskapsskolan Nederland gebouwde digitale 'Leerportaal'. Dit Leerportaal is inmiddels al flink gevuld met materialen en is gekoppeld aan een speciaal ontwikkeld leerlingvolgsysteem, genaamd Stroom. Er staat precies aangegeven wat de leerdoelen zijn, welke hulpbronnen beschikbaar zijn en op welke manier het thema afgerond moet worden.

 

In Zweden begint de schooldag voor alle leerlingen gezamenlijk door het journaal te kijken en nieuwsonderwerpen te bespreken. De mentor neemt met leerlingen hun dagplanning door en tekent die af.  Hij stuurt bij indien nodig en daarnaast voert hij veel individuele gesprekken met zijn leerlingen. 

‘s Ochtends kunnen leerlingen hun eigen lesblok inplannen naar aanleiding van het steeds wisselende rooster. De ene keer kan dit een taal zijn, de andere keer een bèta- of gammavak. Ook kan een leerling kiezen voor een blokonderwerp waarmee hij nog moeite heeft. 

‘s Middags staat steeds een project/workshopblok gepland, waarin een onderwerp vanuit meerdere leergebieden wordt belicht. De tijd tussen de blokken kunnen leerlingen zelf indelen, en is mede afhankelijk van persoonlijke doelen en leerstrategieën. 

Kunskapsskolan wil geen eigen scholen oprichten in Nederland. In Nederland wordt daarom sin ds 2014 samengewerkt met inmiddels 39 reguliere scholen in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs en in het mbo, geholpen door Kunskapsskolan Nederland. Deze scholen werken KED-inspired. Dat betekent dat leraren en schoolleiders vanuit het Zweedse denken geïnspireerd worden om meer persoonlijke aandacht te geven aan de ambities en talenten van elke leerling.  Bestuurders, schoolleiders, leraren, medewerkers en leerlingen hebben daarin allemaal hun eigen rol en verantwoordelijkheid. De leerdoelen hierbij zijn bepaald en vastgesteld door SLO. 

 

Kunskapsskolan bestaat al ruim 17 jaar in Zweden. De meeste scholen behoren tot de beste scholen in hun regio en de leerlingen van Kunskapsskolan halen gemiddeld hogere cijfers voor hun eindexamen;

 

Leerlingen zijn veel meer intrinsiek gemotiveerd. In plaats van veelal te consumeren, mogen ze nu zelf aan de slag. Gepersonaliseerd leren zorgt ook voor meer taakbewustzijn bij zowel leerlingen als docenten.

 

Ook ervaart de leerling veel minder stress, want er worden geen cijfers gegeven en er zijn geen proefwerken. Door de persoonlijke leerroute vervalt de groepsdruk om te moeten of juist niet te mogen presteren. 

 

Uit eerste ervaringen in Nederland blijkt dat leerlingen vaker bepaalde vakken op een hoger niveau afsluiten waar dat eerder niet mogelijk was. Ook zijn scholen positief verrast over het eigenaarschap dat leerlingen al laten zien, en worden meer creatieve projecten gedaan.

 

Ook niet onbelangrijk: de Zweedse leeromgeving is de helft goedkoper dan wat scholen nu uitgeven aan leermiddelen. Eenmaal geïmplementeerd, kost Kunskapsskolan 200 euro per leerling per jaar, dat is inclusief de leermiddelen en het gepersonaliseerde leerling plan- en volgsysteem. 

 

Het denken in doelen en het doorbreken van het jaarklassensysteem blijken grote uitdagingen. De transitieperiodes voor scholen kan daardoor soms wel 5 tot 8 jaar duren.

 

Docenten worden nu uitgedaagd om de controle los te laten en vanuit een coachende houding de leerling te stimuleren en te begeleiden in het nemen van eigenaarschap. Zij vinden het moeilijk om zich écht open te stellen voor het bespreken van doelen met leerlingen. 

 

Kunskapsskolan in Zweden wordt bedrijfsmatig gerund en winst maken is een van de opdrachten van de oprichters aan de directies. Deze winst wordt wel weer geïnvesteerd in onderwijs, maar de vraag is hoelang nog.

 

Examen doen in één of meer vakken op een lager niveau is nog niet mogelijk. Het ministerie van onderwijs is daar geen voorstander van omdat gevreesd wordt dat de waarde van het diploma achteruitgaat. 

 

Bij Kunskapsskolan staat gepersonaliseerd leren en daarmee de leerling centraal. In Zweden behoren de scholen tot de beste in de regio. Voor Nederland lijkt het nog vrij vroeg om conclusies te trekken. De eerste ervaringen zijn overwegend positief. De vraag is of scholen én docenten het aan kunnen om een omslag te maken in denken en doen. De tijd zal het uitwijzen.