De Jonge Akademie en het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren onderzochten in samenwerking met de Universiteiten van Nederland (VSNU | UNL) de impact van de eerste lockdownperiode op het werk en welzijn van wetenschappers in Nederland en doen aanbevelingen om de mogelijke gevolgen van deze impact te beperken.

Verlies aan onderzoekstijd

Wetenschappers uit alle functiecategorieën zagen tijdens de eerste lockdownperiode de tijd die zij aan onderzoek konden besteden significant dalen. 40 procent van alle academici rapporteerde een verlies aan onderzoekstijd. Meer dan de helft van de promovendi, postdocs en wetenschappers in een tenure track meldde COVID-19-gerelateerde vertragingen, waardoor zij verwachten hun projecten niet op tijd te kunnen afronden of aan de eisen van de tenure track te kunnen voldoen.

Wetenschappers met jonge, thuiswonende kinderen

Wetenschappers met zorgtaken zagen de grootste terugval in onderzoekstijd. Het door wetenschappers met thuiswonende, jonge kinderen gerapporteerde verlies aan onderzoekstijd is twee keer zo groot als dat van wetenschappers zonder thuiswonende kinderen. Wetenschappers met (jonge) kinderen rapporteren veel vaker een conflict tussen werk en gezin tijdens de lockdown dan wetenschappers zonder kinderen in het huishouden. Wetenschappers met thuiswonende kinderen die in de beginfase van hun carrière zitten geven tevens aan aanzienlijk minder mogelijkheid gehad te hebben onderzoeksbeurzen aan te vragen.

Vrouwen met jonge kinderen kwetsbaarder 

Vrouwelijke wetenschappers met jonge kinderen ondervonden het grootste conflict bij het combineren van werk- en zorgverplichtingen. Ze rapporteren de hoogste stressniveaus met betrekking tot de voortgang van hun onderzoek en zorgen over hun toekomst in de academie. Opvallend is dat deze vrouwen zich in kwetsbaarder posities bevinden - iets vroeger in hun loopbaan en vaker in tijdelijke functies - dan hun mannelijke collega’s met jonge kinderen.

Hoge mate stress en vermoeidheid

Een kwart van de wetenschappers geeft aan in hoge mate stress en vermoeidheid te ervaren en zich in de eerste maanden van de pandemie moe en uitgeput gevoeld te hebben in relatie tot hun werk. De hoogste scores zijn te vinden onder de wetenschappers met een niet-Nederlandse nationaliteit en de wetenschappers die aan het begin van hun carrière staan. Die laatste groep geeft tevens aan in toegenomen mate stress te ervaren over hun toekomst in de wetenschap.

Leidinggevenden 

62 procent van de wetenschappers in leidinggevende posities geeft aan hun leidinggevende taak als moeilijker te hebben ervaren tijdens de eerste lockdownperiode. En hoewel leidinggevenden aangeven vanuit hun organisatie enige handvatten en ondersteuning voor hun taak te hebben gekregen, ziet een substantiële groep duidelijk ruimte voor verbetering.

Aanbevelingen aan de sector

Op basis van de uitkomsten van de vragenlijst en de analyses in dit onderzoek doen De Jonge Akademie en het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren aanbevelingen aan de sector om de gevolgen van de pandemie op te kunnen vangen. De aanbevelingen zijn als volgt samen te vatten: 1. Voorkom braindrain: investeer in talentbehoud, vooral onder kwetsbare groepen; 2. Pas criteria voor promotie en loopbaanontwikkeling aan en heroverweeg deze in lijn met de ontwikkelingen op het gebied van erkennen en waarderen. Voorkom daarbij one-size-fits-all-benaderingen, kies voor maatwerk en heldere communicatie; 3. Ondersteun leiderschapsontwikkeling en maak leiderschap een explicieter erkend en gewaardeerd onderdeel van het werk van een wetenschapper; 4. Blijf de gevolgen van de pandemie systematisch monitoren en onderzoeken en houd daarbij rekening met verschillen in aard en impact, in het bijzonder voor kwetsbare groepen.

Gevolgen van de pandemie

Voor dit onderzoek werd een vragenlijst uitgezet onder al het wetenschappelijk personeel van de Nederlandse universiteiten. Bijna 6000 wetenschappers vulden de vragenlijst in. Het is daarmee het eerste sectorbrede onderzoek naar de impact van de pandemie. De resultaten van dit onderzoek hebben betrekking op de eerste lockdownperiode (maart – juni 2020). De pandemie is echter nog lang niet voorbij. De Jonge Akademie en het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren blijven de komende tijd de uitkomsten van dit onderzoek onder de aandacht brengen en dringen aan op vervolgonderzoek waarvan de uitkomsten openbaar zijn, om zo met alle belanghebbenden gezamenlijk te werken aan het beperken van de gevolgen van de pandemie voor wetenschap en wetenschappers en het aanpakken van ongelijkheden die door de pandemie zijn vergroot.

Door: Nationale Onderwijsgids