De meeste onderzoeken naar groepsvorming en sociale uitsluiting vinden schriftelijk plaats. Gevraagd naar hoe zij reageren als sociale uitsluiting plaatsvindt, schrijven bijna alle jongeren dat zij ofwel zich er niet mee zouden bemoeien, ofwel dat ze zouden opkomen voor het slachtoffer en deze op zouden nemen in de groep. Petra de Bil volgde een schooljaar lang een Nederlandse mavo-havo brugklas. Haar onderzoek, waarbij zij observeerde, interviewde, fotografeerde en filmde, laat heel andere resultaten zien. 

In de mavo-havo brugklas die De Bil volgde, werd één leerling het hele jaar buitengesloten door alle overige leerlingen. Deze uitsluiting was voor iedereen vanzelfsprekend: ze spraken daar allemaal zonder enige terughoudendheid over. De oorzaak bleek vooral te zitten in de mate van gedragsafstemming. De meeste leerlingen namen met weinig of wat meer moeite het gedrag over van populaire leerlingen. Bijvoorbeeld in houding, haarstijl en schooltas. De uitgesloten leerling daarentegen kon en wilde haar gedrag niet afstemmen op dat van de groep. Er waren meer leerlingen die moeite hadden met gedragsafstemming, maar als zij de indruk gaven 'wel te willen maar niet te kunnen' dan werden ze wél opgenomen in een groep.

In de onderzochte brugklas volgde het slachtoffer van sociale uitsluiting een sociale vaardigheidstraining die niet leidde tot zichtbare veranderingen in haar gedrag. Volgens De Bil is het waarschijnlijk effectiever wanneer een uitgesloten leerling een sociale vaardigheidstraining volgt die mede aandacht aan de gedragsafstemming in de eigen klas. Dat is immers de groep waar hij of zij bij kan horen. Daarnaast verdient het volgens de onderzoekster aanbeveling om gedragsafstemming op te nemen in anti-pestprogramma's. Dit is bij geen van de voorlopig goedgekeurde anti-pestprogramma's door de commissie voor het Ministerie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap nog het geval. 

© Nationale Onderwijsgids