Het lectoraat Jeugd en Media heeft onderzoek gedaan naar wat de invloed van media is op kinderen en jongeren. En dat is niet alleen maar negatief. “Kinderen zitten wel te veel op social media, maar media bieden volop kansen voor de ontwikkeling van kinderen. Alleen deze zijn wat onderbelicht momenteel”, aldus Svenja. 

Educatieve filmpjes en tv-programma's 

Uit een onderzoek van lector Peter Nikken is gebleken dat educatieve filmpjes en tv-programma’s, denk daarbij aan Sesamstraat, een hele positieve uitwerking hebben op de ontwikkeling van kinderen. Zowel op de korte als op de lange termijn. En dat vergeten mensen nogal eens als we het over media hebben. Sesamstraat, Het Klokhuis en Het Jeugdjournaal vallen daar net zo goed onder als YouTube en TikTok. Zelfs luisterboeken vallen daaronder.

Pesten 

De invloed van de media op jonge kinderen is over het algemeen positief te noemen, maar voor sommigen is het lastig om maat te houden. Andere kinderen zien content die niet past bij hun leeftijd. Online kan je ook gepest en gekwetst worden. “Eigenlijk de dingen die we in het ‘normale leven’ voor de kiezen krijgen, gebeuren ook in het online leven. Als je gepest wordt op school is het op school en eventueel als je van school naar huis gaat of andersom. Online gaat pesten continu door. Ook na schooltijd.”

Volgens Svenja kan dat veel impact hebben op het mentale welbevinden van kinderen. Dat geldt echter ook voor fysiek pesten. In de Week van de Media Wijsheid in februari van dit jaar organiseerde Windesheim een event. Daarin werd gesproken met jongeren over online kwetsend gedrag. De jongeren gaven aan dat de ervaringen vergelijkbaar waren met de fysieke wereld. “Het is natuurlijk de kunst om de gemene mensen online te herkennen. Verstandige kinderen kunnen nare ervaringen dan ook makkelijker van zich af laten glijden.” Maar er zijn ook zeker kinderen die wat kwetsbaarder zijn en moeite hebben met het herkennen van gemene mensen. Hoe help je die dan?

“Het begint er altijd mee dat je als ouder een veilige band met je kinderen opbouwt en dat je niet oordeelt over het mediagebruik. Dat je vooral nieuwsgierig bent in wat je kind aan het doen is, maar dat je ook belangstelling hebt en meelevend bent. Als een kind dan online iets meemaakt wat niet prettig is of waar hij of zij vragen over heeft, kan het kind  bij een ouder of leraar aankloppen en aangeven wat hij/zij heeft meegemaakt.” Daardoor hoeft een kind zich niet alleen te voelen en kan hij of zij wat nuchterder over de situatie nadenken.

Sexting

We halen het nummer van Meau ‘Een stukje van mij’ erbij. In de videoclip is te zien dat een meisje waarschijnlijk een naaktfoto heeft gestuurd naar een jongen. En de foto is door die weer jongen doorgestuurd. Het meisje in de videoclip vertelt dat niet verder. Het zou voor kinderen  veilig moeten zijn om hiervoor bij hun ouders of bij  leraar  aan te kloppen. Dat ze bij hen aangeven ‘ik heb iets gedaan en ik weet dat je er niet blij mee bent, maar help mij’.

Ouders zullen daar over het algemeen niet heel blij mee zijn. Maar als een kind niet naar zijn ouders durft te gaan, dan blijft het in het hoofd zitten. Uiteindelijk weet het kind dan niet meer wat hij moet doen. ‘Je hoopt dat kinderen zich veilig voelen om zoiets bij iemand te melden en het gesprek daarover kunnen en willen aangaan. En misschien kun je dan ook praten over hoe je het een volgende keer doet.”

Svenja geeft aan dat ze liever heeft dat er meer begrip komt voor sexting omdat het eigenlijk heel normaal is op die leeftijd. “Vroeger zaten we in het fietsenhok en die dingen gebeuren nu voor een deel ook online. En op het moment dat je aan seksuele voorlichting gaat doen, dat is ook een onderdeel van de opvoeding, dan is het goed om als ouder of leerkracht ook aandacht te besteden aan sextingZij kunnen zelfs tips erover geven. Dat als je aan sexting doet je in ieder geval niet herkenbaar in beeld komt of dat je er een bepaalde filter op zet. Er zijn genoeg tips te vinden hoe je veilig aan sexting kan doen, aldus Svenja.

Bespreken met vrienden

Misschien zijn ouders ook niet altijd de aangewezen personen om zoiets bespreekbaar bij te maken. Dit bespreekbaar maken kan ook bij vrienden. Svenja geeft als voorbeeld haar oudste dochter. Zij kreeg een smartphone toen er nog helemaal geen richtlijnen waren voor hoe je daar verstandig mee om kon gaan. “Zij is door schade en schande wijs geworden en dat is helemaal prima. Met leeftijdgenoten heeft zij veel samen uitgezocht.”

Ze geeft ouders als tip mee om het onderwerp vooral luchtig te houden. “En probeer ook de verbinding met je kind vast te houden. Want als het een keer misgaat is dat niet het einde van de wereld.”

De onderzoekers van Windesheim zien dat ook in hun onderzoeken terug. Ze geven daarin jongeren de kans om zichzelf te laten horen. Ze stellen vragen of jongeren weleens  online problemen hebben gehad en het standaardantwoord is eigenlijk altijd nee. “Als we dan vervolgens vragen of ze weleens gepest zijn, dan geven ze toe dat dat wel zo is. Of als ze geld zijn kwijtgeraakt online, een miskoop hebben gedaan op Marktplaats. Maar jongeren zien die incidenten niet meteen als een probleem.”

Ouders uitleg geven over media 

Wellicht is het verstandig om ouders uitleg te geven over media. Zeker gezien kleine kinderen nu al heel vaak en lang achter een beeldscherm zitten. Omdat ouders bijvoorbeeld eten maken of het huishouden moeten doen. Volgens Svenja is dat in sommige gevallen wel verstandig en in andere gevallen niet. “Wat we weten uit recent onderzoek van ons lectoraat is dat 91 procent van de ouders van jonge kinderen in de leeftijd van 0 tot 6 jaar media laat gebruiken om zo de eigen handen vrij te hebben.”  Je kan natuurlijk ook niet 24 uur per dag met je kind bezig zijn en zien wat het online ziet.

Toch vindt Svenja het wel een goed idee om, als je kind zelfstandig media gebruikt, af en toe mee te kijken. Wat ziet en hoort mijn kind? En daar dan het gesprek over aangaan en misschien nog dingen uitleggen.

Maar helpt dat ook bij kinderen van anderhalf? Volgens Svenja wel. Er is nu bijvoorbeeld een hele populaire reclame van een supermarkt met allerlei dieren. Haar dochter zit op het kinderdagverblijf en heeft daar een liedje geleerd over een eekhoorn. Als ze op de televisie die eekhoorn voorbij ziet komen, weet zij meteen dat het een eekhoorn is. “Ze gaat dat mij dan ook meteen laten zien. En zo kan je ook de woordenschat van je kindje weer uitbreiden. Nu gaat het dan om een eekhoorn, de volgende keer om een slak.”

Regels en afspraken 

Thuis regels en afspraken maken over het gebruik van media is heel goed, maar bij hele kleine kindjes hebben die afspraken geen nut. Als je een peuter in huis hebt, kan je echter wel degelijk het gesprek aangaan. “Als je dan zegt dat je hebt gezien dat je kind naar deze filmpjes kijkt en je daar niet blij van wordt bijvoorbeeld.” En het is sowieso goed om als ouder mee te kijken naar wat je kind doet als het media gaat gebruiken.

“Sommige ouders zetten media in als hun kind niet zo lekker in zijn vel zit. Dat noemen we emotieregulatie. Wat we zien in onderzoeken is dat je daarmee je kind niet helpt om te schakelen van de ene naar de andere situatie of hoe het leert zijn emoties te uiten.” Het is dus heel goed om te kijken dat als je media inzet, wat het dan doet met je kind. En als je kind oud genoeg is dat je dan ook met hem of haar daarover in gesprek kan gaan.

Samen media gebruiken is ook een mogelijkheid. Samen plezier beleven aan media, maar ook je kind kunnen uitleggen hoe je bepaalde filmpjes kunt vinden.

Het lectoraat Jeugd en Media heeft zelfs een speciale app ontwikkeld. Benieuwd om welke app dat gaat en wat deze app doet? In ons volgende artikel dat morgen verschijnt vertelt Svenja daar alles over.

Door: Nationale Onderwijsgids / Femke van Arendonk