Tools als ChatGPT zijn al niet meer weg te denken uit het onderwijs en onderzoek. De Universiteit Twente (UT) omarmt de ontwikkelingen in Artificiële Intelligentie dan ook en benut zoveel mogelijk de kansen die de technologie biedt. Het bewust zijn van de risico’s hoort er ook bij en de menselijke factor blijft het belangrijkst: een studie volgen en onderzoek doen is mensenwerk. Dit meldt Universiteit Twente in een persbericht.
AI, zoals de tool ChatGPT, biedt mogelijkheden. Reden tot paniek over de razendsnelle ontwikkeling ervan is er niet, volgens hoogleraar Kim Schildkamp en Educational Consultant Robin van Emmerloot van de UT. Het kan juist een hulpmiddel zijn in onderwijs en onderzoek. Belangrijk is om docenten goed op te leiden zodat zij én hun studenten leren hoe je AI voor je laat werken. De menselijke factor blijft daarbij onmisbaar, net als een kritische blik. Zo is AI niet foutloos én dreigt er een risico op kansenongelijkheid bij studenten.
AI als hulpstuk
De opkomst van ChatGPT slingerde in sneltreinvaart de discussie aan rondom de ontwikkeling van AI. Kim Schildkamp, hoogleraar binnen de vakgroep Docentontwikkeling, schrok niet van de grootschalige intrede van het programma: "We zijn bij de UT al langer bezig met het onderwerp en zagen een ontwikkeling als deze aankomen. Ik snap de commotie, maar volgens mij is de vraag vooral: hoe gaan we het gebruiken om het onderwijs te verrijken?"
Ook volgens Robin van Emmerloot, Educational Consultant binnen het Center of Expertise in Learning and Teaching, is grote onrust overdreven: "Deze vorm van intelligentie blijft kunstmatig en dit soort tools zijn beslist niet foutloos. We hoeven dus niet bang te zijn dat er straks geen inspanning van de student meer nodig is om een diploma te behalen. Er liggen juist uitdagingen voor student en docent om te kijken hoe dit soort tools kunnen helpen: welke AI-vaardigheden heeft iemand nodig in een AI-maatschappij?"
Het gebruik van AI vraagt dus om een kritische blik op de gevonden informatie, maar het kan ook een mooi hulpmiddel zijn in onderwijs en onderzoek, vinden zowel de hoogleraar als de onderwijsadviseur. Schildkamp: "ChatGPT kan goed ingezet worden als hulpmiddel om bepaalde leerdoelen te behalen. Als een leerdoel gericht is op iets anders dan de lagere denkvaardigheden zoals correcte spelling en grammatica, kan AI helpen. En binnen onderzoek kan AI helpen bij bijvoorbeeld het schrijven van een onderzoeksvoorstel. Transparantie is essentieel, zowel in het onderwijs als het onderzoek. Gebruik ervan moet altijd vermeld worden. En een goede check op de bronnen die de tool meegeeft is een must, want soms verzint het programma gewoon een naslagwerk."
Opleiding voor twee
Het opleiden van studenten begint bij de kennis van docenten. "Docenten kunnen vaak nog veel leren op het gebied van AI-geletterdheid. Van hoe ze het in kunnen zetten om hun onderwijs te verrijken en studenten te helpen met leren, tot wat AI betekent voor het toekomstige werkveld van studenten. Het opleiden van docenten en studenten hierin heeft daarom prioriteit", zo deelt Schildkamp. Van Emmerloot: "Als docent kun je bovendien AI als een soort onderwijsassistent inzetten. Voor het verwerken van data, het opstellen van scorerubrieken en het inrichten van je elektronische leeromgeving, bijvoorbeeld. Dan is AI een soort copiloot, terwijl je zelf aan het roer staat." Dat laatste is belangrijk, zo blijkt ook uit het protocol dat de UT heeft opgesteld voor het gebruik van AI.
De mens centraal
Om de technologie goed te gebruiken is de mens onmisbaar, zo luidt de boodschap van het College van Bestuur van de UT: "We moeten de AI-technologie voorzichtig omarmen en de menselijke factor in het onderwijs versterken om op verantwoorde en ethische wijze met de technologie om te gaan." "Om goed te kunnen leren is een sense of community essentieel. Dat blijkt ook uit onderzoek van één van mijn promovendi, Linlin Pei", vult Schildkamp het statement aan.
"Je moet het gevoel hebben onderdeel te zijn van een groep en een relatie hebben met een docent en met medestudenten. Dat draagt bij aan het leren van studenten. Een diploma halen voor je opleiding tot docent of engineer zie ik niet snel gebeuren met alleen AI. Hiervoor heb je toch de docent en ook je medestudenten nodig, dat groepsgevoel."
Kansengelijkheid
Naast de kansen die AI biedt, is de ethische kant iets wat Schildkamp zorgen baart. "ChatGPT heeft een slimme marketingstrategie met een gratis eerste versie, maar nu al is de betaalde variant veel toereikender. En die is niet voor iedereen weggelegd", legt ze uit. Van Emmerloot sluit zich hierbij aan: "Het is vergelijkbaar met de situatie tijdens de Covid-crisis. Studenten en leerlingen met een goede internetverbinding en computer konden het remote onderwijs beter bijbenen dan degenen die het thuis minder goed voor elkaar hadden. Ik denk niet dat het nu al aan de orde is, maar de kansengelijkheid staat zeker onder druk door het prijskaartje dat aan de premium versies hangt. Een manier om dat te tackelen is om als onderwijsinstelling te investeren in een (eigen) large language model, waarvan iedereen gebruik kan maken."
Schildkamp: "En dan hebben we het nog niet gehad over de bias die per definitie in dit soort AI-systemen zit, aangezien deze technologieën gebaseerd zijn op de informatie die wij al mens ze geven. De informatie kan dus een vertekend beeld van de werkelijkheid geven."
Door: Nationale Onderwijsgids
