Onder de eerste aanbeveling noemt het SLO ook de aandacht voor een belangrijke nieuwe vaardigheid die, met het oog op digitalisering, gekoppeld kan worden aan de bestaande leesvaardigheid van het vak: onlinegeletterdheid. Juist ook met het oog op de vele leerlingen die tegenwoordig met een eigen device werken in de les, speelt deze zogenaamde online geletterdheid een rol. Naar het uitbreiden van het curriculum met de vaardigheid onlinegeletterdheid loopt momenteel een onderzoek van Jeroen Clemens, waarover te lezen is op zijn blog. [5] Het gebruiken van online informatie vraagt een nieuwe vaardigheid van leerlingen, of het nu gaat om het online schrijven of om het online lezen van teksten. Volgens Clemens gaan we er ten onrechte van uit dat leerlingen als zogenaamde ‘digital natives’ wel weten hoe ze zich moeten redden met online teksten. Clemens noemt dit een hardnekkige mythe. Uit recent Pisa-onderzoek blijkt dat 18 % van de leerlingen uitvalt op het lezen van online teksten. Toch doen we hier nog niets mee in ons onderwijs. Het gaat daarbij niet om bijvoorbeeld een pdf van een gewone tekst nu van beeldscherm lezen, maar om het lezen van een nieuw soort tekst, met hyperlinks en andere verwijzingen dat om een nieuw soort vaardigheid vraagt, waarbij hij erop wijst dat hij mogelijkheden ziet om hier samen met leerlingen en hun ervaring (co-teaching) aan te werken. Bovendien noemt Clemens Fins onderzoek dat aantoont dat samen online leren lezen betere resultaten geeft dan alleen.

 

Naast het toevoegen van dergelijk subdomein binnen het schoolvak Nederlands, brengen de recente technologische ontwikkelingen nu en zeker in de toekomst nog meer (didactische) mogelijkheden met zich mee. Zo kunnen leerlingen bijvoorbeeld leren door het inzetten van games, het zogenaamde serious gaming of gamification. Leerlingen kunnen bij het spelenderwijs leren werken aan vaardigheden als samenwerken, leren werken aan sociale vaardigheden, leiderschapscompetenties ontwikkelen, leren oplossingsgericht te denken en werken, kennis nemen van vakgebieden, doorzettingsvermogen ontwikkelen, concentratievermogen vergroten, ruimtelijk inzicht vergroten, reactiesnelheid verbeteren en nadenken over normen en waarden (Kisjes & Mijland, 2009). De nadruk komt door het vinden van de eerder genoemde nieuwe balans tussen kennis en vaardigheden meer te liggen op het aanleren van vaardigheden dan op het verwerven van kennis. Juist bij het ontwikkelen van deze vaardigheden kunnen games meerwaarde hebben, zo blijkt uit onderzoek. Zo dragen ze bij tot het aanleren van vaardigheden die te maken hebben met persoonlijkheidsvorming, ruimtelijk inzicht, motorische vaardigheden, het omgaan met informatie en communicatie technologie en sociale vaardigheden. Ook affectieve vaardigheden, vaardigheden die te maken hebben met houding, percepties en gevoelens van leerlingen ten opzichte van het vak, studeren en zichzelf, kunnen door een game positief beïnvloed worden (Coppes, Fisser, Smit, & Voogt, 2009).

 

Het leren door games staat nog in de kinderschoenen, maar verschillende spelelementen worden al volop gebruikt in de onderwijspraktijk. Zo wordt al veel gewerkt met kahoot-quizzen en socrative-quizzen[6] om de kennis van leerlingen tussentijds te toetsen. Verder ben ik zelf betrokken bij het ontwerp van een poëzie-game samen met studenten van de Technische Universiteit Twente, gebaseerd op de techniek van Augmented Reality, die er ongeveer zo uit ziet als in het voorbeeld uit de inleiding van dit artikel.

 

 

© Nationale Onderwijsgids / Henk ter Haar