Aanbevelingen

Ik werd samen met een aantal andere deskundigen uit Nederland en Vlaanderen uitgenodigd in Brussel om aanbevelingen rondom het thema welbevinden/pestpreventie voor de lerarenopleiding te doen. Dat een docent in de onderwijspraktijk aan de slag moet met pestpreventief werken is evident. Dat lerarenopleidingen hiermee iets moeten ook.

De meeste scholen zijn inmiddels doordrongen van het feit dat pestpreventie nuttig en nodig is en dat op iedere school ondanks alle pestpreventieve maatregelen die getroffen worden pestgedrag voor kan blijven komen. Er zijn maar weinig scholen die beweren dat dit thema niet leeft en de meeste scholen gaan dan ook actief met de thematiek aan de slag. Ook in Vlaanderen steekt men actief in op de scholing rondom pestpreventie en welbevinden.

Mijn aanbevelingen voor de lerarenopleidingen:

1. De leraar is niet alleen belangrijk als professional maar ook als persoon.

2. Meer insteken op het vergroten van vaardigheid in het aansturen van groepsdynamische processen.

3. Meer investeren in het ontwikkelen van vertrouwen in plaats van aanleunen tegen protocollen.

4. Meer inzoomen op visievorming.

Persoon versus professional

Er moet een goede balans zijn tussen de persoonlijke en professionele ontwikkeling. Wie de leraar is, is van belang, hij of zij is een rolmodel. Onderwijs vraagt van de leraar meer dan het kunnen hanteren van een strak klassen-management. Het vraagt meer dan technisch-instrumentele vaardig zijn gericht op het overdragen van kennis.

Een leraar moet ook pedagogisch vaardig zijn, zich kunnen richten op sociaal emotioneel leren van leerlingen maar ook bijdragen aan hun morele ontwikkeling. In de lerarenopleiding mag meer aandacht zijn voor de student als persoon en voor de ontwikkeling die studenten doormaken.

Groepsdynamiek

Pesten is een signaal, een uitwas van een groep uit balans. Elke klas, elke groep kent zijn eigen dynamiek die bevorderend kan werken op het leren van de leerlingen. Deze dynamiek beïnvloeden is een uitdaging. Hoe krijg je leerlingen zover dat ze elkaar helpen en steunen, hoe krijg je een veilige sociale setting?

Er is geen stappenplan met een duidelijke, eenduidige aanpak van een willekeurige groep die dan vanzelf leidt naar een veilig pedagogisch klimaat. De groep en vooral de dynamiek in de groep is het meest belangrijke element in de aanpak tegen pesten. Aandacht voor het ontwikkelen van vaardigheden om groepsdynamisch te werken in de klas is binnen de lerarenopleiding te summier.

Vertrouwen versus protocollen

Sociale veiligheid en sociale onveiligheid hebben kwetsbaarheid als gemeenschappelijke bron. De sociale veiligheid neemt toe door kwetsbaarheid te erkennen. Kwetsbaarheid kan alleen getoond worden wanneer er vertrouwen is. Weten dat anderen op je vertrouwen geeft een positieve boost en zorgt ervoor dat je verantwoordelijkheid op je wil nemen.

Vertrouwen geven is ruimte geven. Dit is het minst gemakkelijk voor mensen die het systeem en procedures centraal stellen, die behoefte hebben aan controle en zekerheid. Scholen die de (sociale) veiligheid positief willen beïnvloeden hebben de neiging om in te zetten op regels en strikte naleving daarvan. Dit werkt echter ‘schijnveiligheid’ in de hand.

Visievorming

Welke methode een school ook hanteert: de effectiviteit ervan valt of staat met degene die het beleid moet uitvoeren. Insteken op visievorming gaat vooraf aan preventief en curatief handelen. Gezamenlijk met collega’s komen tot een eigen manier van handelen die zowel past bij de visie van de school als bij de persoon van  de leerkracht, helpt om de juiste beslissingen te nemen. Men zal steeds opnieuw moeten afwegen wat in dit specifieke geval een passende oplossing kan zijn. De school zal daarvoor ruimte moeten bieden. Vertrouwen en ruimte voor onderlinge intervisie zorgt voor nadere professionalisering, voor schoolontwikkeling en voor het terugdringen van sociale onveiligheid. Cruciaal is dat dit gesprek al start tijdens de lerarenopleiding. Eigen oordelen en vooroordelen onderzoeken, herkennen en erkennen en met en van elkaar leren, en zo een visie ontwikkelen.

Activerende twist

Wanneer ik een spreekbeurt houd, of een lezing geef, zal ik altijd proberen om, net als in mijn workshops, actief aan de slag te gaan. Dit om de theorie naar de praktijk te halen. Een interactief element zorgt voor een andere betrokkenheid van deelnemers. Men is niet langer ‘consument’  van een hoorcollege maar actieve deelnemer.

In Brussel was het uitzicht vanuit de ruimte prachtig: negentiende verdieping met een weids uitzicht op de stad. De ruimte zelf werd gevuld door een enorme ovale conferentietafel. De tafel was zo groot dat er nauwelijks loopruimte achter de stoelen over was.

Te weinig ruimte voor de activerende werkvorm die ik in gedachte had. Wat ongemakkelijk besloot ik om buiten de ruimte iets te gaan doen. Zo kwam het dat we op de gang aan de slag gingen. Mijn ongemak verdween heel snel doordat in die smalle gang er een mooie discussie op gang kwam waarin mensen zich veilig genoeg voelden om best persoonlijke standpunten te delen en om van gedachten te veranderen. Nadenken ìs van gedachten veranderen. Is dat niet de basis van het vormen van een visie, van nadenken: van gedachten veranderen?

Dank aan VLOR voor de uitnodiging, voor het vertrouwen en dank voor een inspirerende middag.