Onlangs stuitte ik op een filmpje, dat pijnlijk aan het licht brengt hoe het zit met de hedendaagse autonomie van de mens. Shockerend is het om hierin te vernemen, dat de creativiteit al wordt gehalveerd voor het tiende levensjaar. In die levensfase wordt een groot gedeelte van de eigen intuïtie, inbreng en creativiteit gestroomlijnd met de norm. Deze norm zit dan om je heen, in het klaslokaal. In enkele jaren worden we klaargestoomd voor het leven in de maatschappij. In de meeste gevallen gaat dat gepaard met voornamelijk het áfleren van persoonlijke en, dan nog, unieke kenmerken van je persoontje. Je vormt je naar het gemiddelde en krijgt een label wanneer je daar een voetstapje buiten treedt.

In deze cruciale levensfase leer je haarfijn wat het betekent om je aan te passen aan de rest. Creativiteit wordt steeds minder gestimuleerd, een eigen visie wordt steeds minder gewáárdeerd. Nadat je schoolloopbaan is afgerond, dien je je aan te passen in een functie. Een job, waarin je al je afgeleerde creativiteit en eigenheid dient te etaleren, om de processen en doelstellingen te behalen die van je verlangd worden. Je bent onderdeel van een collectief, waarin neuzen liefst zoveel mogelijk dezelfde richting op wijzen. Mede daardoor bereik je tussen je veertigste en vijftigste jaar een vorm van ‘terminale serieusheid’. Op dat moment heb je al je uniekheid en creativiteit ingeleverd om te kunnen/mogen voldoen aan de gewenste samenleving. In al zijn uniformiteit.

Maar juist het behoud van die onbevangen creatieve input van vroeger, kan zorgen voor een ommekeer. Een wereld waarin mensen open durven en kunnen staan voor baanbrekende visies, vernieuwende concepten en in plaats van ‘zich laten organiseren’, ‘zelf durven organiseren’ als motto hanteren. Waar input gewaardeerd en wellicht zelfs gewenst is. Waar opgelegde planmatige vergaderingen plaats maken voor het ventileren van eigen initiatieven en deze durven te ondervinden. En waar steeds meer mensen met een creatieve mindset, voorrang krijgen op de excellentere IQ-vreters.

Langzaamaan is er een kentering aan het ontstaan op dit gebied. Bedrijven, instellingen en scholen lijken steeds meer open te staan voor de ontwikkeling van de eigen autonomie en in te zien dat hier juist winst valt te behalen. Men neigt steeds meer naar het ombuigen van de heersende conformiteiten en gaat op zoek naar autonome eigenheid. ‘Anders durven kijken’, ‘anders leren uitvoeren’ en ‘uit comfortzones durven stappen’ zijn termen die de spreekwoordelijke hokjes voor iedereen op een kier moeten zetten. Falen en durven mislukken zouden daarnaast op de verlanglijstjes moeten staan van elke baas, werknemer en student. Dit biedt juist mogelijkheden en kansen op het veroveren van latere succeservaringen. Slechts wanneer je je dat realiseert, in combinatie met het besef dat je werk moet doen dat bij je past, kun je zeggen dat je goed bezig bent. Enkel dat zal de weg naar autonomie en zelfontplooiing, voor iedereen doen verrijken!

© Nationale Onderwijsgids / Pascal Cuijpers