Depressie komt voor bij ongeveer 2 procent van de kinderen tot twaalf jaar en 8 procent van de kinderen in de puberteit. Bij meisjes komt het twee keer zo vaak voor als bij jongens. Als leraar is het belangrijk om je bewust te zijn van de tekenen van depressie bij leerlingen, aangezien je bij uitstek een signaleringsfunctie hebt. Zie je dat een leerling zich duidelijk anders gedraagt gedurende een langere periode? Dan is het wellicht tijd om in gesprek te gaan zodat de leerling gepaste hulp kan krijgen.

Symptomen van een depressie bij leerlingen

Bij een depressie komen vaak minstens vijf symptomen tegelijk voor, en deze klachten kunnen het functioneren van een leerling flink beïnvloeden. Sommige kinderen zullen hun symptomen proberen te maskeren, maar vaak zijn er toch veranderingen in lichaamstaal en gedrag zichtbaar.

Hieraan herken je een mogelijke depressie:

• Somberheid
• Verminderde interesse of plezier in (bijna) alle activiteiten
• Gevoelens van waardeloosheid en schuld, negatief zelfbeeld
• Concentratieproblemen, verminderd vermogen tot nadenken
• Vermoeidheid en slaapproblemen
• Verandering van eetlust of duidelijke verandering in gewicht
• Sociale isolatie van andere leerlingen
• Gedachten aan dood of zelfdoding (denk je aan zelfmoord of maak je je zorgen om iemand? Praten over zelfmoord helpt en kan via www.113.nl)

Als je als leraar vermoedt dat een leerling depressief is het belangrijk om dit te delen met collega’s, bijvoorbeeld tijdens een intern zorgoverleg. Overleg met ouders en de leerling zelf (afhankelijk van de leeftijd) is ook belangrijk. Hierna kan externe hulp gezocht worden voor de leerling.

Steun en zorg op school

Het is van groot belang om een depressieve leerling op school de juiste ondersteuning te geven. Het is immers de plek is waar een leerling (in normale tijden) een groot deel van zijn of haar tijd doorbrengt. Het is daarom verstandig om een plan van aanpak op te stellen. Plan bijvoorbeeld wekelijkse gesprekken met een vertrouwd persoon op school. Zo’n vaste afspraak biedt houvast en zorgt ervoor dat de leerling zich gezien en gesteund voelt. Bied vooral een luisterend oor en toon interesse, en benader de leerling op een positieve manier. Blijf wel goed letten op alarmsignalen, bijvoorbeeld als een leerling zegt dat hij of zij niet meer wil leven. Schakel op dat moment direct professionele hulp in en stel de ouders op de hoogte.

Een depressieve leerling zal hoogstwaarschijnlijk veel druk ervaren door het schoolwerk. Als het nodig is kun je daarom de werkdruk verlagen voor deze leerling, door bijvoorbeeld opdrachten in kleinere deeltaken op te splitsen. Daarnaast kun je de leerling helpen met het plannen van opdrachten en huiswerk, of hem of haar extra leer- of werktijd geven. Ook tijdens lessen en in de klas is het belangrijk om de leerling positief te benaderen en een veilige leeromgeving te creëren: beloon positief gedrag, geef complimenten en benoem de dingen die goed gaan. Zo kun je een gevoel van zelfvertrouwen stimuleren.

Wat kun je beter niet doen?

Leraren zijn geen psychologen, en soms is het lastig om te weten hoe je precies moet handelen. Daarom noemen we ook graag een aantal zaken die je juist beter niet kunt doen. Kort samengevat komt het neer op: benader de leerling niet negatief. Als een leerling moeilijk gedrag vertoont, probeer dan om hier niet boos te reageren maar juist op zoek te gaan naar de oorzaken. Bagatelliseer de klachten van de leerling nooit door bijvoorbeeld te zeggen dat hij zich niet moet aanstellen en beter zijn best moet doen. Het is belangrijk om begrip te tonen en de leerling zich veilig te laten voelen.

Meer advies voor leraren en ouders van kinderen met psychische problemen is te vinden op de website van Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie.

Door: Nationale Onderwijsgids
Bronnen: Leraar24, GGZnieuws